Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΩ ΤΟ 1912

Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1911 η Ιταλία κήρυξε πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να αποσπάσει τη Λιβύη (Τριπολίτιδα, Κυρηναϊκή). Όμως μέχρι τον Δεκέμβριο η κατάσταση στη Λιβύη είχε φθάσει σε αδιέξοδο και η Ιταλία προσπάθησε να κτυπήσει την οθωμανική Αυτοκρατορία σε κάποιο άλλο σημείο εκτός της Τριπολίτιδας, πραγματοποιώντας στρατιωτικό αντιπερισπασμό, ώστε να την αναγκάσει να συνθηκολογήσει.

Επέλεξε να δράσει στο Αιγαίο. Ο ιταλικός στόλος έκανε την πρώτη δυναμική του εμφάνιση στο Αρχιπέλαγος στις 18 Απριλίου 1912 (ν.η.) βομβαρδίζοντας τα Δαρδανέλια.

Από τις 28 Απριλίου έως και τις 20 Μαΐου κατέλαβε τα Δωδεκάνησα. Κατά χρονολογική σειρά, την Αστυπάλαια στις 28/4, τη Ρόδο, στις 4/5, τη Χάλκη στις 8/5, την Κάλυμνο, τη Λέρο, τους Λειψούς, τη Νίσυρο, την Πάτμο, την Τήλο, την Κάσο και την Κάρπαθο στις 12/5, τη Σύμη στις 19/5 και την Κω τελευταία στις 20/5).

Το Καστελόριζο ακολούθησε διαφορετική πορεία, αλλά στο τέλος και αυτό παραδόθηκε από τους Γάλλους την 1η/3/1921 (το κατείχαν από το 1915) στους Ιταλούς. Τα νησιά καταλήφθηκαν χωρίς καμιά αντίσταση, εκτός μιας μικρής άμυνας που πρόβαλαν οι Τούρκοι στην Ψίνθο της Ρόδου.

Αφού ολοκληρώθηκε αυτή η «προσωρινή» κατάληψη άρχισε η πίεση της Τουρκίας κοντά στην πρωτεύουσά της, την Κωνσταντινούπολη, καθώς και ο έλεγχος στη μεταφορά ανδρών και εφοδίων προς τη Λιβύη.

Επειδή οι Ιταλοί απέτυχαν να προσεταιρισθούν τους Άραβες στη Λιβύη, στα Δωδεκάνησα από την αρχή της εμφάνισής τους προσπάθησαν να καλοπιάσουν τους Έλληνες, αφού λόγοι στρατιωτικής ασφάλειας επέβαλαν τον καθησυχασμό του τοπικού πληθυσμού.

Ήδη από τις πρώτες ημέρες της κατάληψης οι Ιταλοί ναύαρχοι και ο Ιταλός διοικητής στρατηγός Ameglio έδιναν απλόχερα υποσχέσεις ελευθερίας και αυτονομίας στους νησιώτες. Και οι νησιώτες έτρεξαν να τους βοηθήσουν και να τους υποδεχθούν ως ελευθερωτές. Όλα αυτά όμως γρήγορα αποδείχθηκαν υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα. Η Ιταλία δεν σκεπτόταν να αφήσει τα νησιά και μακροχρόνια ενδιαφερόταν και για τη διείσδυσή της στην Ασία.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΚΩ

Α) ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ “NAPOLI”

Η Κως καταλήφθηκε τελευταία στις 20/5/1912 (ν.η.) από το ιταλικό θωρηκτό “Napoli”.

Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα του κυβερνήτη του θωρηκτού, Filiponi, με τον ναύαρχο Viale τον επικεφαλής των επιχειρήσεων, το νησί καταλήφθηκε στις 20/5/1912 (ν.η.) και η ιταλική σημαία υψώθηκε επίσημα στις 22/5/1912.

Στα ακόλουθα ιταλικά τηλεγραφήματα που επέλεξα διαφαίνεται το κλίμα των πρώτων ημερών της κατάληψης.

ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ από “Napoli” στης 20 Μαΐου 1912. Ώρα 14.40΄.

Προς Ανώτατη Διοίκηση Ενωμένων Ναυτικών Δυνάμεων. 17 = Μ1. Απόλυτη προτεραιότητα.

Στρατιωτική φρουρά και αρχές παραδόθηκαν με ανάλογες τιμές στα όπλα. Σύνολο 15 δημόσιοι υπάλληλοι και 17 στρατιώτες.

Ο πληθυσμός με ανακούφιση επιθυμεί επιβεβαίωση της κατάληψης με απόβαση ναυτικού αγήματος με σημαία.

Παρακαλώ πληροφορήστε με, αν πρέπει να υψώσω την ιταλική σημαία ή να διευθετήσω το θέμα, όπως έγινε στα μικρότερα νησιά.

ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ από Viale της 21ης Μαΐου 1912. Ώρα 22.50΄.

Προς κυβερνήτη βασιλικού πλοίου “Napoli” 1952 = ΜΙ. Υπερεπείγον. Απόλυτη προτεραιότητα.

(Απάντηση Viale στα αιτήματα 17 = Μ1, 1911 = Μ1, 21=Μ1 του κυβερνήτη Filiponi για την ύψωση της ιταλικής σημαίας)

Φροντίστε να υψωθεί η ιταλική σημαία στην Κω.

Οι υπηρεσίες προσεχώς θα οργανωθούν από το υπουργείο Πολέμου, το οποίο θα αποστείλει στρατιωτική φρουρά και καραμπινιέρους.

ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ από “Napoli” στις 22 Μαΐου 1912. Ώρα 12.00΄.

Προς Ανώτατη Διοίκηση Ενωμένων Ναυτικών Δυνά­μεων. 24 = Μ1.

(Απάντηση του κυβερνήτη Filipponi στο τηλεγράφημα 1952 = Μ1 του ναυάρ­χου Viale)

Σήμερα το πρωί υψώθηκε η ιταλική σημαία στην Κω με ανάλογες τιμές και κανονιοβολισμούς. Μεγάλος ενθουσιασμός από όλο τον πληθυσμό. Έγιναν δεήσεις στις εκκλησίες. Stop.

Ανανεώθηκαν οι υποσχέσεις σεβασμού και υπακοής και από τις τουρκι­κές Αρχές.

ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Από Βασιλικό πλοίο “Napoli” υπ’ αρ. 139. Απόρρητο. 26 Μαΐου 1912.

Προς την Ανώτατη Διοίκηση Ενωμένων Ναυτικών Δυνάμεων. Αστυπάλαια.

Σχετικά με την παράδοση του νησιού Κως στο διοικητή της ιταλικής στρατιωτικής φρουράς.

Μου είναι δύσκολο να περιγράψω τον ενθουσιασμό του ελληνικού πληθυσμού της Κω, όταν υψώθηκε η ιταλική σημαία στο νησί: οι Δημογέροντες έψαλλαν όλοι μαζί στο Κονάκι, ενώ εγώ δεχόμουν συγχαρητήρια από τις δημοτικές και θρησκευτικές αρχές. Κτυπούσαν οι καμπάνες και γίνονταν θρησκευτικές δοξολογίες στις εκκλησίες, ικανοποίηση και αναγνώριση της Ιταλίας και εκδηλώσεις κάθε είδους από τον πληθυσμό, ώστε η ιταλική κατοχή να έχει διάρκεια ή τουλάχιστον η τουρκική διοίκηση να μην επανέλθει ποτέ, όπως πριν.

Το απόγευμα της 24ης Μαΐου έφθασε στην Κω το τάγμα του 34ου Συντάγματος πεζικού, που προορίζεται να αντικαταστήσει τη φρουρά, που αποτελείται από ναυτικά αγήματα του “Napoli”, ώστε αυτά να μπορέσουν να γυρίσουν στο πλοίο.

Το νησί παραδόθηκε κανονικά στον αντισυνταγματάρχη, Ιππότη Carlo Maffı, διοικητή του τάγματος, που αποβιβάστηκε.

Στη διάρκεια των 4 ημερών, που το “Napoli” φρόντιζε για τη διατήρηση της τάξης στην πόλη, δεν σημειώθηκαν άξια λόγου γεγονότα, διότι ελήφθησαν όλα τα αναγκαία μέτρα για να εμποδισθεί ο ενθουσιασμός των Ελλήνων να εξελιχθεί σε αυταρχικές ενέργειες εναντίον των Τούρκων. Γι’ αυτό ο ίδιος ο Μουφτής συγχάρηκε τον διοικητή του αγήματός μας για την αμεροληψία, που έδειξε κατά τη σύλληψη τόσο των Τούρκων, όσο και θερμόαιμων Ελλήνων.

Η συμπεριφορά των ανδρών του ναυτικού αγήματος ήταν πραγματικά άξια επαίνου για την συνεχή δράση σ’ αυτόν τον λίγο χρόνο, που η πόλη καταλήφθηκε από εμάς και ειδικά αξίζουν έπαινο ο υποπλοίαρχος Carlo Vertu, οι σημαιοφόροι Alberto Ghe και Mario Rossi και ο υποπλοίαρχος γιατρός Tommaso Caselli, οι οποίοι συμπεριφέρθηκαν με λεπτότητα, δυναμισμό και αμεροληψία τόσο στους Έλληνες, όσο και τους Τούρκους προκαλώντας την γενική επιδοκιμασία των τοπικών αρχών.

Το θωρηκτό “Napoli” έχει σίγουρα αφήσει μια καλή ανάμνηση στους κατοίκους αυτού του τόπου, όπως αποδείχθηκε από τις επίμονες και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις, που και εγώ ο ίδιος δέχθηκα, γι’ αυτό προτού αποπλεύσει το πλοίο με συγχάρηκε ο Δήμαρχος της πόλης. Ο Κυβερνήτης Υπογραφή: Filipponi

Β) ΠΩΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ

Οι πρώτες ημέρες της ιταλικής κατοχής περιγράφονται και στο χρονικό του Γ.Δ. Γιαννούλη (Καρπαθίου Ι.Ε., Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου, τ. 1, βιβλίο Α΄, Αθήναι 1968, σσ. 73-74. Καταγράφεται στον κώδικα ΙΘ΄ του Αρχείου Δουλείας, σ. 99α ως εξής:

Η ΚΩΣ ΥΠΟ ΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ

Τη 7η Μαΐου του 1912 απεβιβάσθησαν οι Ιταλοί εις Κων, και κατέσχον την νήσον. Το Ιταλικόν θωρηκτόν «Νεάπολις» υπήρξε το αποβατικόν πλοίον «κατοχής». Μετά δύο ημέρας από της αποβάσεως, 9η Μαΐου, ύψωσαν την Ιταλικήν σημαίαν εις το Φρούριον της πόλεως Κω, καθώς και εις το Τελωνείον, παρόντος του Μητροπολίτου Αγαθαγγέλου και παν­τός του ιερού Κλήρου της νήσου, και του λαού. Μετά την ύφωσιν της σημαίας ο αρχηγός της Κατοχής μετά του Αρχιερέως και όλου του Κλήρου και του λαού μετέβησαν εις το Διοικητήριον. Εκεί ανέπεμψε Δέησιν υπέρ της ευημερίας του Βασιλέως της Ιταλίας Βίκτορος Εμμανουήλ και του ενεργούντος την Κατοχήν αξιωματικού. Ομοίως, εδεήθη και ο Τούρκος Ιεροδικαστής, ον συνώδευον οι εν Κω Οθωμανοί προύχοντες. Με­τά την Δέησιν ωμίλησε προς τα πλήθη ο Αρχηγός Κατοχής και εδήλωσεν ότι θα φροντίση υπέρ της προόδου της Κω. Μετά την τελετήν ταύτην εν τω Διοικητηρίω ο Αρχηγός μετά του Αρχιερέως και όλων των Ιερέων και των Ιταλών αξιωματικών, του πλήθους συνοδεύοντος, μετέβησαν εις το Οίκημα της Ιεράς Μητροπόλεως προς επίσκεψιν του Αρχιερέως. Άμα φθάσαντα εις την Μητρόπολιν τα πλήθη εζητοκραύγαζον: «Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ», εν εξάλλω ενθουσιασμώ. Μετά την επίσκεψιν ταύτην του Αρχιερέως μετέβησαν όλοι ομού εις τον Μητροπολιτικόν ναόν Αγίου Νικο­λάου οπού εψάλη Δοξολογία και όταν εψάλλετο το ΙΙολυχρόνιον του Βίκτωρος Εμμανουήλ, ο λαός υπερβαίνων τας δύο χιλιάδας εζητωκραύγαζεν ενθουσιωδώς υπέρ αυτού. Ληξάσης της Δοξολογίας επανήλθον οι πάντες εις την Μητρόπολιν με τας αυτάς ζητωκραυγάς. Ακολούθως, το πλήθος διελύθη, έμειναν δε μόνοι εις την Μητρόπολιν ο Αρχηγός Κατοχής και οι μεγάλοι αξιωματικοί αυτού.

Τη 10η Μαΐου τρία θωρηκτά, πέντε αντιτορπιλλικά και φορτηγόν απεβίβασεν 1.200 στρατιώτες «μουλάρια, αλόγατα, βούδια, διάφορα πολεμοφόδια, και τροφάς ανθρώπων και ζώων». Ενεργούμενης της αποβάσεως ταύτης εξέσπων τα πλήθη: «Ζήτω ο στρατός»!

Στην συνέχεια ακολούθησε το αυτονομιστικό συνέδριο της Πάτμου από 3 έως 6 Ιουνίου (16-19 Ιουνίου - ν.η.), που είναι η αρχή του πολύχρονου Δωδεκανησιακού αγώνα

Στις 15/Οκτωβρίου/1912 (ν.η.) υπογράφηκε η Συνθήκης Eιρήνης του Ouchy και τελείωσε ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος.

Έτσι άρχισε η «προσωρινή» ιταλική κατοχή στην Κω που διήρκεσε μέχρι τη γερμανική κατάληψη του 1943 και συνέχισε ως μεικτή ιταλογερμανική μέχρι το 1945.

ΠΗΓΕΣ:

1) Κογιόπουλου Κ., Κως 1912. Η αρχή της ιταλικής κατοχής, Κως 1998.

2) Κογιόπουλου Κ., Κως 1912 -1948. Από την κατοχή στην Ενσωμάτωση, Κως, 2011.