Η ύπαρξη τόσων μεγάλων βασιλικών στην Κω αποδεικνύει μια περίοδο ευμάρειας του νησιού. Η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Γαβριήλ στο ψαλίδι αποτελεί ένα εκκλησιαστικό συγκρότημα, που περιλαμβάνει την εκκλησία και βοηθητικούς χώρους.
Μια πρώτη έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1936 από τον Hermes Balducci, ενώ ανασκάφθηκε από τον Luigi Morricone την δεκαετία του 1930.
Η νεότερη έρευνα έγινε τo 2007 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και η Πολυτεχνική Σχολή του Μπάρι σε συνεργασία με την 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών ξεκίνησε τη συστηματική μελέτη των πρωτοβυζαντινών ναών της Κω που είχαν ανασκαφεί από τις ιταλικές αρχαιολογικές αποστολές κατά τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα.
Τα συμπεράσματα περιλαμβάνονται στο βιβλίο των Isabella Baldini, Monica Livadiotti (ARCHEOLOGIA PROTOBIZANTINA A KOS: LA BASILICA DI S. GABRIELE «Πρώιμη Βυζαντινή Αρχιτεκτονική στην Κω: η Βασιλική του Αγίου Γαβριήλ» ) Μπολόνια 2011. Όπου αναφέρεται: Η πρωιμότερη φάση χρήσης του χώρου που έχει εντοπιστεί ανάγεται στη ύστερη αρχαιότητα. Σε αυτή τη φάση είναι πιθανό ότι ανήκει το λουτρό, ο προσανατολισμός του οποίου διαφέρει από εκείνον όλων των μεταγενέστερων κτηρίων. Πρόκειται για ένα μικρό συγκρότημα που μοιάζει με εκείνα που συνήθως περιλαμβάνονταν σε αγροτικές ή αστικές οικίες. Λαμβάνοντας υπόψη μας και ορισμένα περαιτέρω στοιχεία, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το συγκεκριμένο κτήριο συνδέεται με την ύπαρξη μιας προγενέστερης παραθαλάσσιας έπαυλης.
Η εκκλησία είναι το μεγαλύτερο κτίριο που χρονολογείται από τα μέσα του πέμπτου και τις αρχές του 6ου αιώνα. Πρόκειται για τρίκλητη βασιλική μετά τρούλου και ξύλινη στέγη. Εκτός των ερειπίων στο χώρο, τμήματα της βρίσκονται στο κάστρο.
Νοτιοδυτικά του ναού, βρίσκεται το λουτρό (Χαμάμ), που παρέμεινε σε χρήση για μεγάλο διάστημα με κάποιες τροποποιήσεις, ενώ σήμερα σώζεται αποσπασματικά. Στο χώρο βρίσκονται και άλλα κτίσματα μεταξύ των οποίων ένας αψιδωτός χώρος καθώς και ένα τετράγωνο βαπτιστήριο που διέθετε σταυρόσχημη κολυμβήθρα με βαθμίδες, σε μια τυπολογία συνηθισμένη στους ναούς της Κω.
Τέλος, η οψιμότερη φάση του ναού περιλαμβάνει τη μετατροπή της κάτοψης του κεντρικού χώρου σε σταυρόσχημη με τη βοήθεια ενός συστήματος τεσσάρων ομάδων από τρεις κίονες που στηρίζει τον κεντρικό τρούλλο ή θόλο και με ημικυλινδρικές καμάρες στις κεραίες του σταυρού. Η λύση αυτή ανάγεται σε μια εποχή μεταγενέστερη οπωσδήποτε του 7ου αιώνα και φαίνεται πιθανό ότι το κτήριο συνέχισε να χρησιμοποιείται τουλάχιστον ως τον 8°-9° αιώνα.
Το 1997 - 98 έγιναν εργασίες συντήρησης και αποστράγγισης του χώρου. Δυστυχώς τα προβλήματα με την λίμναση υδάτων στον χώρο παραμένουν μέχρι σήμερα.
Comments