Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ...ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ

Μετά τις ιταλικές ήττες στην Αλβανία και τη συνεχή προώθηση του ελληνικού στρατού, ο Hitler αποφάσισε να επέμβει. Τα ξημερώματα της 6ης/3/1941 ο Γερμανός πρέσβης επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή και του ανακοίνωσε ότι ο γερμανικός στρατός θα εισβάλει στην Ελλάδα, λόγω της παρουσίας αγγλικών δυνάμεων. Το πρωί άρχισε η γερμανική επίθεση εναντίον της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας.

Στις 9/3 τα πρώτα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη. Στις 23/3 ο Βασιλιάς, ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση κατέφυγαν στην Κρήτη. Στις 27/3 οι Γερμανοί εισήλθαν στην έρημη Αθήνα και η σημαία με τη σβάστικα υψώθηκε στην Ακρόπολη.

Οι Γερμανοί, αφού ολοκλήρωσαν την κατάληψη της Ελλάδας, ετοιμάστηκαν για την κατάληψη του τελευταίου ελληνικού εδάφους, την Κρήτη[i] που θεωρούνταν το κλειδί της Ανατολικής Μεσογείου.

Ο αρχηγός του σώματος αλεξιπτωτιστών (Fallschirmjäger) πτέραρχος Kurt Student

Ο αρχηγός των Βρετανικών δυνάμεων στην Κρήτη Bernard Freyberg

EΠΙΧΕΙΡΗΣΗ MERKUR

Η εισβολή στην Κρήτη (επιχείρηση «Μerkur») άρχισε στις 20 Μαΐου και τελείωσε την 1/Ιουνίου/1940.

Μετά από σφοδρές επιθέσεις με αλεξιπτωτιστές η τύχη του νησιού κρίθηκε, όταν οι Νεοζηλανδοί από λάθος αργά το βράδυ της 20ης Μαΐου,  κατ’ άλλους νωρίς στις 21 του μήνα, εγκατέλειψαν το ύψωμα 107, απ’ το οποίο έλεγχαν το αεροδρόμιο του Μάλε­με, οπότε το κατέλαβαν οι Γερμανοί με αποτέλεσμα και την κατάληψη του αεροδρομίου.

Μία εβδομάδα πριν, ο Βασιλιάς και η ελληνική Κυβέρνηση πρόφθασαν να διαφύγουν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στις 31 Μαΐου η επιχείρηση έ­ληξε.  

Και ενώ ουσιαστικά η μάχη της Κρήτης είχε τελειώσει, μετά την απόφαση των Βρετανών να υποχωρήσουν νότια, στις 28 Μαΐου, οι Ιταλοί αποφάσισαν τελικά να λάβουν και αυτοί μέρος στην κατάληψη του νησιού.

Πριν αρχίσει την επιχεί­ρηση της Κρήτης, ο Hitler είχε ζητήσει τη συγκατάθεση του Mussolini. Η Κρήτη, ως κομμάτι του νησιώτικου συμπλέγματος της Ελλάδας, βρι­σκόταν κατά κάποιο τρόπο κάτω από την ιταλική επιρροή.

Η αρχική διαταγή του Hitler προς τον στρατηγό Von List στην  Αθήνα ήταν να χρησιμοποιή­σει οπωσδήποτε και ιταλικές δυνάμεις στην κατάληψη της Κρήτης, αλλά μόνο αφού θα ήταν πια τελείως εξασφαλισμένη η επιτυχία της επιχείρησης, κι αυτό γιατί δεν είχε καμία εμπιστοσύνη στη στρατιωτική τους ικανότητα. Μετά δε τη νύχτα της 22ας Μαΐου και την αποτυχία του ιταλικού στόλου να καλύψει την απόβαση των αλπινιστών στην ακτή της Κρήτης (αποτυχία που όπως είναι γνωστό πλήρωσαν οι Γερμανοί με εκατοντά­δες νεκρούς), ο Hitler επανέλαβε για δεύ­τερη φορά τη διαταγή του αυτή προς το Γερμανό στρατηγό[ii].

Ο Ιταλός κυβερνήτης των Δωδεκανήσων Ettore Bastico

Η ιταλική παρουσία στη μάχη της Κρήτης ήταν μόνο συμβολική· ο Duce και οι στρατηγοί του ήθελαν να έχουν κάποιο λόγο να προπαγανδίσουν την ιταλική συμβολή στη δύσκολη μάχη. Ο Κυβερνήτης της Ρόδου, στρατηγός Bastico, ίσως επειδή γνώριζε τους σοβαρούς κινδύνους της επιχείρησης, αργοπόρησε όσο ήταν δυνατό την αναχώρηση του εκστρατευτικού σώματος. 

Αρχηγός του ιταλικού εκστρατευτικού σώματος ήταν ο στρατηγός Ettore Caffaro, που διοικούσε τον ιταλικό στρατό που αποτελούνταν από περίπου 2.500 άνδρες από:

1) Ενωμοταρχία καραμπινιέρων CC.RR. "Αιγαίο"

2) 1ο Τάγμα/9ο Σύνταγμα Πεζικού της 50ης μεραρχίας "Regina"

3) ΙΙ Τάγμα / 10ο Σύνταγμα Πεζικού της 50ης μεραρχίας "Regina"

4) 81 Λόχος όλμων / 9ο Σύνταγμα Πεζικού της 50ης μεραρχίας "Regina"

5) Αντιαρματικά πυροβόλα όπλα των 47/32

6) 3ος Λόχος Αρμάτων CV35 /CCCXII του μικτού Τάγματος αρμάτων

7) ένας λόχος/του τάγματος μελανοχιτώνων 50ης μεραρχίας "Regina"

8) μια διμοιρία/του συντάγματος πεζοναυτών "San Marco"

Ενώ στις Κυκλάδες τα ιταλικά σώματα κατοχής αποτελούνταν μόνο από πεζικάριους με τον βασικό οπλισμό (μερικά πολυβόλα και όλμους), για την Κρήτη οι Ιταλοί προετοίμαζαν ένα αποβατικό σώμα, που αποτελούνταν  από ένα ενισχυμένο σύνταγμα πεζικού και μία ίλη τεθωρακισμένων.

Η αργοπορία και το χάος που προκλήθηκε κατά την οργάνωση του αποβατικού σώματος, δεν επέτρεψε στους άνδρες να ασκηθούν· μόλις που πρόφθασαν να κάνουν μία δοκιμή απόβασης πριν αναχωρήσουν απ’ τη Ρόδο.

Ένας γνωστός δημοσιογράφος, ο Gianni Baldi[iii], που υπηρετούσε τότε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, πήρε μέρος στην ιταλική απόβαση της Κρήτης και περιέγραψε σαφώς τα τραγελαφικά γεγονότα της ιταλικής συμμετοχής. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα ήταν η έλλειψη αποβατικών μέσων. Επιστρατεύθηκε ό,τι πλεούμενο υπήρχε στα νησιά για να μεταφέρουν το αποβατικό σώμα. Η μικρή αρμάδα αποτελούνταν από 2 – 3 ατμόπλοια, αρκετά καΐκια και 2 τορπιλακάτους (M.A.S.) για προστασία. Κατά την αναχώρηση, ο στρατηγός Βastico τους κατευόδωσε και τους ευχήθηκε καλή τύχη, διότι δεν είχε τίποτε άλλο να τους εγγυηθεί. Έτσι κι αλλιώς, με την κυριαρχία του αγγλικού στόλου στο Αιγαίο και τις εκατόμβες των πνιγμένων Γερμανών, κανείς δεν πίστευε ότι θα έφθαναν ποτέ στην Κρήτη.

Και όμως συνέβη το μοναδικό γεγονός· κατόρθωσαν να περάσουν το δυσκολότερο σημείο, το στενό της Κάσου, χωρίς να συναντήσουν κανένα αγγλικό πλοίο επιφανείας ή υποβρύχιο.

Στις 28 Μαΐου το πρωί έφθασαν στον κόλπο του Μεραμπέλου και αποβιβάστηκαν  απρόθυμοι, σε πλήρη σύγχυση, στην έρημη ακτή της Σητείας, μετά από σύντομο εκκαθαριστικό βομβαρδισμό, που οι θερμόαιμοι μελανοχιτώνες προκάλεσαν για να δικαιώσουν τα κανόνια που μετέφεραν και να ξεπεράσουν το φόβο τους.

Προχώρησαν χωρίς να συναντήσουν την παραμικρή αντίσταση. Συνέλαβαν μόνο μερικούς χωροφύλακες, που έμειναν να φυλάνε τη Σητεία, την οποία είχαν εγκαταλείψει οι κάτοικοί της από το φόβο των Γερμανών. Στην αρχή κάποιοι σκέφθηκαν να τους εκτελέσουν· ευτυχώς όμως πρυτάνευσε η λογική και τους άφησαν. Στη συνέχεια πάντα με χαμηλό ηθικό και κουρασμένοι από τον ήλιο, με τη βοήθεια των γαϊδουριών που έκλεψαν από τους παρακείμενους αγρούς, έφθασαν με μεγάλη δυσκολία στην Ιεράπετρα το μεσημέρι της επομένης, σαν να έκαναν τουριστική περιήγηση. Οι Γερμανοί όμως, δεν τους περίμεναν· είχαν φθάσει πριν απ’ αυτούς και τους υποδέχθηκαν με πολλά γέλια, μόλις τους είδαν. Το ίδιο δε απόγευμα, ένας μικρός στόλος από ιταλικά τορπιλοβόλα, υπό τον Ιταλό πλωτάρχη Βragantin, έφτασε στη Σούδα.

Με αυτή την εντελώς αναίμακτη, διπλή ενέργεια, οι Ιταλοί σημείωναν λίγες μέρες αργότερα, πως έλαβαν μέρος στην κατάληψη της Κρήτης πλάι στα γερμανικά στρατεύματα, με αιφνιδιαστική απόβαση που στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Με το ίδιο ακριβώς πνεύμα, τα μέσα ενημέρωσης στη Ρώμη διατυμπάνισαν την ενέργεια αυτή των ιταλικών δυνάμεων και την παρουσίασαν ως επιτυχία μεγάλης στρατιωτικής σημασίας[iv].

Μετά από μερικές εβδομάδες άφησαν μία μικρή φρουρά στην Ιεράπετρα και μετέφεραν τη νέα έδρα τής διοίκησής τους στον Άγιο Νικόλαο.

Η ιταλική συμβολή δεν συνέβαλε σε τίποτε στη μάχη της Κρήτης· ο Churchill, ούτε καν την αναφέρει στο πολύτομο έργο του «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος». Οι λόγοι παρουσίας των Ιταλών στην Κρήτη ήταν σαφώς πολιτικοί και εξυπηρετούσαν τις ιταλογερμανικές ισορροπίες.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[i] Churchill Winston, τ. 4ος, σ. 18. H στρατηγική σημασία της Κρήτης, για όλες τις επιχειρήσεις στη Μεσόγειο, αποδείχθηκε ήδη με επιχειρήματα και από τα ίδια τα γεγονότα. Τα βρετανικά πλοία που στάθμευαν στον κόλπο της Σούδας,  όπου μπορούσαν να ανεφοδιασθούν εκεί σε πετρέλαιο, αποτελούσαν μεγάλη προστασία για την Μάλτα. Αν υπερασπίζαμε καλώς την βάση μας στην Κρήτη εναντίον των αεροπορικών επιθέσεων, η θαλάσσια υπεροχή μας θα έφερνε άριστα αποτελέ­σματα και θα εμπόδιζε κάθε εχθρική εκστρατεία από την θάλασσα.

Σε απόσταση όμως 165 μόνον χιλιομέτρων βρισκόταν το ιταλικό οχυρό της Ρόδου, με τα μεγάλα του αεροδρόμια και τις βελτιωμένες εγκα­ταστάσεις. Από την αρχή του χρόνου είχαμε σαν στόχο να καταλάβουμε το νησί αυτό, και η (Οργάνωσης Αμύνης Κινητών Ναυτικών Βάσεων), θαυμάσια οργάνωσης που διέθετε 5.300 άνδρες άριστα εκπαιδευμένους, είχε σταλεί από την Μεγάλη Βρετανία με προορι­σμό την Ρόδο ή τον λιμένα της Σούδας ανάλογα με τις περιστάσεις.

Δύναμης κομάντος, υπό τον συνταγματάρχη Laykock, με περισσότερους από 2.000 άνδρες, αφού πέρασε από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας συναντήθηκε με την 6η βρετανική μεραρχία που σχηματίστηκε στην Αίγυπτο. Αποτελούσε μία ικανοποιητική επιθετική δύναμη για την κατάληψη της Ρόδου.

Τα γεγονότα μας υποχρέωσαν να καθυστερήσομε την επιχείρηση αυτήν, και αν εν τω μεταξύ οι Γερμανοί έστελναν αεροπορική δύναμη στην Ρόδου η Κρήτη θα ήταν εξαιρετικά τρωτή. Η μάχη της Κρήτης, την εποχή που διεξάχθηκε, υπήρξε από πολλές απόψεις ένα γεγονός μοναδικό στο είδος του. Τίποτε ανάλογο δεν είχε γίνει έως τότε. Ήταν η πρώτη αεροπορική επίθεση σε με­γάλη κλίμακα που αναφέρεται στα πολεμικά χρονικά. Το γερμανικό Αεροπορικό Σώμα αντιπροσώπευε το εκλεκτό τμήμα της Νεολαίας του Χίτλερ και αποτελούσε την φλογερή προσωποποίηση του τευτονικού πνεύματος εκδικήσεως για την ήττα του 1918. Οι γενναίοι, θαυμάσια εκπαιδευμένοι και από­λυτα αφοσιωμένοι αυτοί αλεξιπτωτιστές ήσαν το άνθος της γερμανικής νεολαίας.

Οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν όλες τις δυνά­μεις που μπορούσαν να διαθέσουν. Αυτό θα ήταν το μεγαλύτερο αεροπορικό κατόρθωμα του Göring. Η επιχείρηση αυτή θα είχε πραγματοποιηθεί στην Μεγάλη Βρετανία το 1940, εάν η βρετανική αεροπορία είχε νικηθεί. Η ελπίδα όμως αυτή δεν πραγματοποιήθηκε. Θα μπορούσε να είχε εκτελεστή στην Μάλτα, την δοκιμασία όμως αυτήν την αποφύγαμε. Το γερμανικό Αεροπορικό Σώμα περί­μενε περισσότερο από επτά μήνες την ευκαιρία να δράση και να δήξει το φλογερό θάρρος του. Τώρα. επί τέλους, ο Göring μπόρεσε να του δώσει το σύνθημα που περίμενε τόσον καιρό.

[ii] Μακρυγιάννη Ν., Κρήτη 1941. Το λυκόφως των ελπίδων, αχρονολόγητο άνευ τόπου έκδοσης, σ. 287.

[iii] Baldi G., Dolce Egeo Guerra amara, 2η έκδ., Milano 2001, σ. 199. Τα τμήματα που αποτέλεσαν το σώμα απόβασης ήταν το 1ο τάγμα του 9ου συντάγματος, το 2ο τάγμα του 10ου συντάγματος, 1 λόχος τεθωρακισμένων L3, 1 λόχος με αντιαρματικά πυροβόλα των 47 mm, 1 λόχος όλμων των 81 mm, 1 διμοιρία πεζοναυτών από τη Λέρο και 1 διμοιρία μελανοχιτώνων. Συνολικά η δύναμη έφθανε τους 1.500 – 1.600 άνδρες με διοικητή τον συνταγματάρχη Caffaro.

[iv] Γεδεών Δ., Μνήμες μάχης, Στρατιωτική ιστορία, σειρά μεγάλες μάχες (7), Μάχη της Κρήτης. Η πύρρειος νίκη των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, Αθήνα Ιούλιος 2002, σ. 95.  Τέλος, μια... φουτουριστική νότα στη Μάχη της Κρήτης προσδίδει η περιγραφή της συμ­μετοχής των Ιταλών σε αυτή, ό­πως δημοσιεύθηκε στα "Χρονικά του Πολέμου", που εκδόθη­καν στη Ρώμη στις 14 Ιουνίου 1941: «Ολοκληρώθηκαν οι επιχει­ρήσεις στην Κρήτη. Ο στρατός άρχισε την απόβαση στον κόλ­πο Μεραμπέλου αργά το από­γευμα της 28ης Μαΐου. Περατώθηκε μερικές ώρες αργότερα. Την ίδια ώρα ο στρατός προήλαυνε προς το κέντρο του νησιού. Ο στόχος ήταν διπλός: να προχωρήσουν δυτικά για να συνενωθούν με τους Γερμανούς και μετά να συνεχίσουν προς τα νότια και να φθάσουν στις α­κτές, πριν προλάβουν οι Βρετα­νοί να πλησιάσουν εκεί από την άλλη πλευρά.

Ένα τάγμα προχώρησε προς το Ηράκλειο, έχοντας συ­ντρίψει την εχθρική αντίσταση, ενώ ένα άλλο κινήθηκε προς τις νότιες ακτές. Ο εχθρός ητ­τήθηκε μετά από εξαιρετικά ά­γρια αντίσταση. Με την αναχώ­ρησή τους οι Έλληνες εγκατέ­λειψαν περίπου εκατό αιχμα­λώτους και πλούσια λάφυρα σε όπλα και υλικά. Στο μεταξύ, η απόβαση συ­νεχιζόταν υπό την προστασία της αεροπορίας».

Για την ιστορία: κατά την «απόβαση» των Ιταλών δεν ση­μειώθηκε ούτε ένας πυροβολισμός! – Η εφημερίδα Cronache della guerra, Roma 14/6/1941, καταγράφει μεγάλη και ηρωική μάχη Ιταλών εναντίον Ελλήνων. – Χατζηπατέρα Ν. Κ. –Φαφαλιού Σ. Μ., Μαρτυρίες. Κρήτη 1941, Αθήνα 1993, σ. 353.

Από το βιβλίο μου: ΚΩΣ 1912 – 1947. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ. Α’ Τόμος.