Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης (1845 ή 1853-1933) ήταν γιος του Εμμανουήλ Ζαρράφτη και της Ανθούσας Χατζηγιακουμή. Παντρεύτηκε τη συντοπίτισσά του Αικατερίνη και απέκτησε τρία παιδιά· την Ανθούλα, την Αφροδίτη και τον Ιωάννη.
Λεπτομέρεια φωτογραφίας: Ο Ι. Ζαρράφτης με τις κόρες του και τη σύζυγό του στα δεξιά, σε εκδήλωση προς τιμήν του ναυάρχου Viale στην Κω.
Ο ίδιος γράφει στην αρχή του βιβλίου του ΚΩΙΑ (1921) : Ο εκ πατρός πάππος μου Παπά Ιωάννης Ζαρράφτης ην εκ Καλύμνου, εξ ης προσκληθείς ως διδάσκαλοςτης Κω, ενυμφεύθη Κώαν, ένθα και χειροτονηθείς ιερεύς, εφημέρευεν εις την ενορίαν της Παναγίας του Φόρου της Χώρας. Κατά τους χρόνους δε της Ελληνικής Επαναστάσεως μετοικήσας εκ φόβου εις το χωρίον Ασφενδιού, απεκατέστησεν εκεί ευπρεπώς τα τέκνα του ένθα μόλις απέφυγε τον διά πυράς μαρτυρικόν θάνατον υπό των Τούρκων. Ο μικρότερος των υιών του πατήρ μου διδαχθείς πλειότερον παρά τω εν ελλογιμωτάτοις τότε περιφήμω διδασκάλω εν Καλύμνω Ιεζεκιήλ, και νυμφευθείς εις Καρυότες του Ασφενδιού την Ανθούσαν Χαζή Γιακουμή του Κοντού, εχειροτονήθη ιερεύς το 1854. Αμιλλόμενος δε προς τους συγχωριώτας αυτού διά την φιλομουσίαν, και υπεραγαπών τα σχολεία, τα οποία τότε διετηρούντο διά συνεισφορών των προυχόντων, επρωτοστάτει πάντοτε ως έφορος αυτών, υπέρ ων ουκ ολίγα εδαπάνησεν εκτων ίδιων. Διαπρέψας δε και αρχιερατικός επίτροπος εφ’ ικανά έτη, εκοιμήθη το 1891 εις ηλικίαν 63 ετών.
Εν Κω 1 Ιουλίου 1917. Ιάκωβος Ε. Ζαρράφτης.
Ο Ι. Ζαρράφτης τελείωσε το Ελληνικό Σχολαρχείο Αθηνών το 1871. Πιθανώς γράφθηκε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, την οποία δεν τελείωσε.
Ήταν ακούραστος μελετητής της Κωακής ιστορίας και πολλές φορές διέτρεχε το νησί με τα πόδια απ’ άκρη σ’ άκρη, ανακαλύπτοντας ιστορικές τοποθεσίες και διάφορα αντικείμενα. Λόγω των μεγάλων ιστορικών γνώσεών του για την Κω, η Οθωμανική Διοίκηση τον διόρισε έφορο του πρώτου Μουσείου στο Ασκληπιείο.
Το ίδιο επανέλαβε και η Ιταλική Διοίκηση διορίζοντάς τον υπεύθυνο του Μουσείου στο Κάστρο της Νεραντζιάς. Μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος ξεναγός της Κω, αφού γνώρισε και βοήθησε όλους τους μελετητές, αρχαιολόγους και άλλους, που επισκέφθηκαν την Κω και ασχολήθηκαν με την ιστορία της, όπως τον Olivier Rayet, τον Marcel Dubois, τον W.R. Paton, τον William Rouse, τον Rudolf Ηerzog, τον Richard Dawkins και τους Ιταλούς αρχαιολόγους Α. Maiuri και L. Laurenzi. Οι γνωριμίες του αυτές, τον βοήθησαν να διευρύνει τις γνώσεις του και αυτό είχε ως συνέπεια να εντοπίσει αρκετά σημαντικά σημεία και επιγραφές, αλλά το σημαντικότερο ήταν ο εντοπισμός, με ακρίβεια, της θέσης τού Ασκληπιείου της Κω, της «ερωτευμένης του θέσης», όπως ο ίδιος την αποκαλούσε.
Διάφοροι μελετητές αναζητούσαν το Ασκληπιείο. Πρώτος ο Olivier Rayet τύπωσε χάρτη της Κω βασισμένος στο χάρτη του Αγγλικού Ναυαρχείου, όπου σημειώνεται και η θέση του Ασκληπιείου190. Ο επόμενος που ανέφερε με ακρίβεια τη θέση του Ασκληπιείου ήταν ο αρχαιολόγος-επιγραφικός W.R. Paton, ο οποίος όμως αργότερα άλλαξε γνώμη. Ο R. Ηerzog αρχικά δεν άκουσε τη γνώμη του Ζαρράφτη και άρχισε ανασκαφές τον συμβουλεύονταν, τόσο ο Α. Maiuri, όσο και ο L. Laurenzi.
Μετά την ανακάλυψη του Ασκληπιείου και την οργάνωση της Ιταλικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ασχολήθηκε με το Μουσείο στο Κάστρο και συνέχισε τη συγγραφή. Δυστυχώς αρκετά από τα χειρόγραφά του δεν έχουν εκδοθεί. Θα ήταν ευχής έργο, να πραγματοποιηθεί αυτό κάποτε.
Ο Ζαρράφτης ήταν φτωχός βιοπαλαιστής, που για να μπορέσει να θρέψει την οικογένειά του και παράλληλα να αντιμετωπίσει τα προβλήματα υγείας της κόρης του Αφροδίτης, έκανε τον ξεναγό-οδηγό σε περιηγητές και μελετητές που επισκέπτονταν την Κω. Επιπλέον συνέχιζε τις έρευνες και αγοραπωλησίες λαογραφικού υλικού και ενίοτε αρχαίων. Όταν, ηλικιωμένος πια και σχεδόν τυφλός, αποσύρθηκε στο σπίτι του στη Χαντάκα (σημερινή οδό Ιπποκράτους), τον φρόντιζε η κόρη του Ανθούλα και ο σύζυγός της, Ιταλός αρχαιολόγος, Giuseppe Lazzara.
Ο Ζαρράφτης καθήμενος. Η κόρη του Ανθούλα και ο σύζυγος της Ιταλός αρχαιολόγος Giuseppe Lazzara.
Έτσι ανήμπορο και τυφλό τον βρήκε ο σεισμός στις 23/4/1933. Δυστυχώς ούτε ο ίδιος, ούτε η κόρη του επέζησαν. Η παλιά Κως, που τόσο αγάπησε, με την καταστροφή της τον πήρε μαζί της για πάντα.
Richard MacGillivray Dawkins
Ο Άγγλος αρχαιολόγος καθηγητής Richard MacGillivray Dawkins έγραψε για τον Ζαρράφτη:
Α) σελ. 1: […] Zarraftis was a native of Kos, and when I was in the islands in 1906 was a man between middle and late life. He had some property in the island, and from this, and I think a little dealing in antiquities, he picked up a living. He was typically what the Greeks call an ἀρχαιοδίφης, a dabbler in archaeology, and was occasionally able to publish some little pamphlet on his favourite subjects. There is a collection of them, apparently complete, in the Library of the Classical Faculty at Cambridge, presented by Dr Rouse, who acquired them from the author: they can hardly be said ever to have been on the market. […]
Β) σελ. 2: […] Zarraftis I remember well: he was a kindly, hospitable and enthusiastic old man, carried along always by a real zeal for learning and a deep belief in the value of Greek life and Greek culture. In a steamer going from Kos to Kalymnos, I well remember him sitting on the deck transcribing Greek inscriptions into a tiny notebook; at his waist he carried a substantial geological hammer, and I think he always had an idea that he might find a goldmine somewhere. He wore a hat, not a fez. Yakovos Zarraftis was in fact a worthy member of that band of scholars from this part of Greece, whose works are mainly to be found in the volumes published by the Literary Society, the Φιλολογικός Σύλλογος, of Constantinople towards the end of the nineteenth century. Among these scholars.
I would give Zarraftis an honourable place, with Manolakakis of Karpathos, the worthy predecessor of Dr Mikhailidis-Nouaros, Khaviaras and Grigoropoulos of Symi, Diamantaras of Kastellorrhizo, Papadopoulos of Nisyros, Malandrakis of Patmos, Kanellakis and Stylianos Vios of Chios, Stamatiadis of Samos, Mousaios of Leivisi; men who out of their love for letters and their country
recorded for the future an immense amount of interesting material, which would otherwise have been by now completely lost. Αιωνία η μνήμη αυτών. […]
Ο Ιταλός αρχαιολόγος L. Laurenzi έγραψε τον επικήδειό του:
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΖΑΡΡΑΦΤΗ, ΑΠΟ ΤΟΝ LUCIANO LAURENZI
Ο καλός γεράκος με τη μεγάλη κυματίζουσα γενειάδα, που όλοι αντικρίζαμε κάθε μέρα να κάθεται πίσω από το παράθυρο του σπιτιού του, στη γραφική και λαϊκή οδό της Χαντάκας, ο αγαπητός ηλικιωμένος που όλοι αναγνώριζαν από το γαλήνιο ύφος τού πατριάρχη, δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μέσα στα ερείπια του σπιτιού του, μαζί με την κόρη του που τον φρόντιζε με αγάπη, την τρομερή εκείνη ημέρα της καταστροφής. Η καρδιά μας είναι γεμάτη πόνο από το βίαιο θάνατό του. Μα άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου. Τώρα βρίσκεται στη Θεία γαλήνη του Ουρανού, διότι ήταν ένας καλός και θεοσεβούμενος άνθρωπος.
Εγώ δεν γνώρισα δυστυχώς τον Ζαρράφτη στην περίοδο της ακμής του· ήταν ήδη ογδόντα ετών, όταν έφθασα σ’ αυτό το νησί και η παράλυση τον κρατούσε καρφωμένο στην πολυθρόνα του. Μιλούσε λίγο και με πολύ κόπο, αλλά τα μάτια του ήταν πάντα σπινθηροβόλα, σημάδι μεγάλης ευφυΐας, που αμέσως ζωντάνευαν, όταν του μιλούσα για ανακαλύψεις και προγράμματα ανασκαφών. Αυτός ήταν ο καλός, ηλικιωμένος μου φίλος και σ’ αυτόν έβρισκα πλήρη κατανόηση του πάθους μου για την επιστήμη της Αρχαιολογίας.
O Ιάκωβος Ζαρράφτης υπήρξε ένας ενθουσιώδης εραστής της Αρχαιολογίας. Δεν έκανε ποτέ πλήρεις σπουδές, μέσα όμως από το διάβασμα και τις συζητήσεις με τους ειδικούς, οι γνώσεις του παγιώθηκαν και διευρύνθηκαν τόσο, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας από τους καλύτερους αντιπροσώπους εκείνης της άξιας ομάδας των τοπικών λόγιων-ιστοριοδιφών, που τόσο στην Ιταλία όσο και στα Δωδεκάνησα, πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην επιστήμη.
Ο Ι. Ζαρράφτης μπροστά στην Πύλη του Carmadino το 1932. Αριστερά του η σύζυγος του Mario Lago, Dona Ottavia. Πίσω της ο στρατιωτικός Διοικητής της Κω.
Γνώρισε σχεδόν όλους τους μεγάλους μελετητές του νησιού· τον Paton, τον Herzog, τον Schazmann, τον Gerola, τον Maiuri, τον Della Seta. Μαζί τους επισκέφθηκε τους αρχαιολογικούς τόπους του νησιού, δίνοντάς τους σημαντικές πληροφορίες και συνεργάσθηκε ενεργά στις εξερευνήσεις για ανεύρεση επιγραφών. Η αξιόλογη επιγραφική συλλογή του Κάστρου (“Antiquarium”) οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δική του προσπάθεια, διότι η επιγραφική και η ιστορική επιστήμη ήταν το πάθος του. Η μεγάλη του γνώση σ’ αυτά τα θέματα αποδεικνύεται στο βασικό του έργο, τα «ΚΩΙΑ», στο οποίο περιλαμβάνονται παρατηρήσεις του, στις οποίες κατέληξε μετά από αμέτρητες εξερευνήσεις στους χώρους και είναι πολύ ενδιαφέρουσες από γεωγραφική, αρχαιολογική και ιστορική άποψη.
Τα έτη 1900-1905 ο Ιάκωβος Ζαρράφτης υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης του καθηγητή Herzog. Μαζί έφθασαν στην ανακάλυψη του Ασκληπιείου, σε μια θέση που δεν ήταν εύκολο να εντοπισθεί.
Το 1912 εκείνος πρόσφερε την εργασία του και τις γνώσεις του στη Διοίκησή μας και ήταν πιστός υπήκοος και ειλικρινής υπάλληλος. Διορίστηκε επιμελητής του Μουσείου της Κω (εντός του Κάστρου), φρόντισε και εμπλούτισε τη συλλογή από αρχαία μάρμαρα, χωρίς να εγκαταλείψει τις εξερευνήσεις του στο νησί, οι οποίες απέδωσαν ακόμη περισσότερες σημαντικές επιγραφές.
Πρόσφατα εξέδωσε ορισμένα πολύ καλά άρθρα (βιβλία) για τον Πλάτανο του Ιπποκράτη και το Ασκληπιείο της Κω, καθώς επίσης μία έμμετρο τραγωδία: «Ο Ηρακλής στην Κω» και μία κωμωδία: «Ο Αγάς», που αποδεικνύουν τη μεγάλη του ευστροφία και την καλλιέργειά του.
Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης δεν ζει πια, μα η μνήμη του θα είναι αιώνια. Αυτή θα μένει στο έργο του, θα μένει σε όποιον τον γνώρισε και αγάπησε την καλή του καρδιά και την πρόσχαρη και ανοικτή ψυχή του, για την εγκάρδια και ειλικρινή συνεργασία του με τον κάθε μελετητή.
Θεωρούμε ότι για να τιμήσουμε τη μνήμη του Ι. Ζαρράφτη, όπως του αξίζει, να παραθέσουμε εδώ πλήρη κατάλογο των συγγραμμάτων του.
Ακολουθούν τα βιβλία του.
Έκδοση έργων του Ι. Ζαρράφτη από την Ιπποκράτειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κω
Comments