Ο Ερμής γιος του Δία και της Μαίας είχε πολλές ιδιότητες: Θεός των συνόρων, των δρόμων, των ταξιδιωτών, των κλεφτών, των αθλητών, των βοσκών, του εμπορίου, της ταχύτητας, της πονηριάς, της μαγείας και του ύπνου Αγγελιοφόρος των θεών και Ψυχοπομπός
ΕΥΜΗΛΟΣ ΕΡΜΗΣ ΕΝΑΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΩ, ΠΟΥ ΔΙΑΣΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΥΘΟΓΡΑΦΟ ΑNTONINUS LIBERALIS (2ος - 3ος αι. μ.Χ.), ΑΓΝΩΣΤΗ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ.
O Εύμηλος, γιός του Μέροπος που ζούσε στην Κω Μεροπίδα είχε τρία αλαζονικά παιδιά, δύο κόρες, τη Βύσσα και την Μεροπίδα και ένα γιό, τον Άγρωνα.
Η οικογένεια από όλους τους θεούς τιμούσε μόνον τη Γη, καθώς τους χάριζε άφθονους τους καρπούς της και ζούσε αντικοινωνικά χωρίς να μεταβαίνει στην πόλη για τις γιορτές προς τιμήν των θεών. Σε κάθε πρόσκληση συμμετοχής των κοριτσιών στις θυσίες προς τιμήν της Αθηνάς, ο Άγρων αρνιόταν αποκρινόμενος ότι αντιπαθεί τη θεά για τα γλαυκά της μάτια, αφού τα μάτια των αδελφών του ήταν μαύρα, και ότι αντιπαθεί ακόμη και το σύμβολό της, την κουκουβάγια. Αρνιόταν επίσης κάθε κάλεσμα για τις θρησκευτικές γιορτές της Αρτέμιδος αφού την μισούσε επειδή περιπλανιόταν τις νύχτες. Ο δε ίδιος δεν δεχόταν να λάβει μέρος στις σπονδές προς τιμήν του Ερμή, γιατί περιφρονούσε το θεό ως κλέφτη. Οργισμένοι οι θεοί για την ασέβεια της οικογένειας επισκέφθηκαν την κατοικία του Ευμήλου μεταμφιεσμένοι· οι θεές σε κορασίδες και ο Ερμής σε μορφή βοσκού. Ο μεταμφιεσμένος Ερμής παρότρυνε τον Εύμηλο και τον Άγρωνα να προσφέρουν θυσίες μαζί με τους άλλους βοσκούς στο θεό και προσπάθησε να πείσει τα κορίτσια να μεταβούν στο ιερό άλσος της Αθηνάς και της Αρτέμιδος. Η Μεροπίς εξύβρισε το όνομα της Αθηνάς και η θεά την μεταμόρφωσε σε κουκουβάγια. Η Βύσσα μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο πουλί, γνωστό ως πουλί της Λευκοθέας και ο Άγρων σε χαραδριό (πετροπέρδικα). Ο δε πατέρας τους μεταμορφώθηκε σε νυχτοκόρακα, άγγελο των κακών ειδήσεων. Έτσι παραδόθηκε στο νησί η λατρεία του Ερμή ως Ευμήλου, του προστάτη των βοσκών. Γι' αυτό και ο Ερμής του μουσείου συνοδεύεται από ένα κριάρι.
ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ ΕΥΜΗΛΟΥ ΕΡΜΗ
Το άγαλμα του Εύμηλου Ερμή σε φυσικό μέγεθος βρέθηκε από τον Μorricone το 1937 στις ανασκαφές της οικίας της αρπαγής της Ευρώπης μια διώροφη Ρωμαϊκή έπαυλη που βρίσκεται στη Δυτική Αρχαιολογική Ζώνη. Εκεί βρέθηκαν 7 αγάλματα πέντε ήταν αφιερωμένα σε θεότητες και δύο απεικονίζουν κάποια πρόσωπα. Πιθανώς να είχαν τοποθετηθεί εκεί για οικοδομικές εργασίες και να εγκλωβίστηκαν. Ο Θεός απεικονίζεται καθιστός σε βράχο σε στάση επίκλησης με το δεξί χέρι σηκωμένο. Φοράει τα φτερωτά σανδάλια, πέτασο (καπέλο) και μανδύα, πιθανώς με το δεξί του χέρι να κρατούσε το κηρύκειο, το αριστερό του είναι ακουμπισμένο στο κριάρι που βρίσκεται δίπλα του. Επίσης τμήμα του μανδύα καλύπτει και το κριάρι. Ο προστατευτικός ρόλο του Θεού στο ζώο είναι στενά συνδεδεμένος με την Βουκολική παράδοση της Κω που έχει ρίζες βαθιά στο παρελθόν Ο στιλιστικός χαρακτήρας του αγάλματος με βάσει και τα νομίσματα της εποχής του ΑNTONINUS LIBERALIS πιθανολογείται η χρονολογία λάξευσης να ήταν περίπου τον 2ο μΧ. αιώνα. Η μοναδικότητα του Κώου Ερμή από τις εκατοντάδες των αγαλμάτων του είναι ότι είναι ο μόνος Ερμής που βρίσκεται σε στάση επίκλησης.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΥΜΗΛΟΥ ΕΡΜΗ ΣΤΗ ΡΟΔΟ
Μετά την ανακάλυψη το άγαλμα μεταφέρθηκε σε χώρο καθαρισμού και από εκεί έφυγε για Ρόδο. Εκτός από τα ψηφιδωτά ο περιβόητος κυβερνήτης De Vechi μετέφερε και Κωακά αγάλματα στη Ρόδο για να στολίσει το παλάτι του. Δημιουργήθηκαν ειδικοί χώροι και κόγχες και τοποθετήθηκαν κάποια απ’ αυτά. Ο Ερμής προσωρινά τοποθετήθηκε στο αρχαιολογικό μουσείο της Ρόδου. Ευτυχώς δεν έπαθε ζημιές από τους βομβαρδισμούς. Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και την ενσωμάτωση το άγαλμα μαζί με άλλα επέστρεψαν στην Κω και τοποθετήθηκε στο μουσείο όπου βρίσκεται και σήμερα.
