Η ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΚΑΙ ΠΕΝΤΑΚΡΟΥΝΟΣ ΚΡΗΝΗ ΣΤΟ ΠΛΑΤΑΝΙ

Το νερό έχει εξέχουσα θέση στη μουσουλμανική θρησκεία, όχι μόνο στη θρησκεία αλλά και στην κοινωνική ζωή, στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική.

Ανάλογα με τη χρήση τους, οι βρύσες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: τις βρύσες των τζαμιών και τις δημόσιες.

Α) Αυτές των τζαμιών χρησίμευαν για το τελετουργικό πλύσιμο μερών του σώματος των πιστών, πριν μπουν στο ναό για προσευχή.

Στην Κω έχουμε δύο τέτοια παραδείγματα: στο τζαμί του Γαζή Χασάν Πασά της Λότζιας και στο τζαμί Ντεφτεντάρ. Οι μαυριτανικής τεχνοτροπίας κρήνες είναι μαρμάρινες και έχουν πολυγωνική κάτοψη (14-πλευρη και 8-πλευρη που κατασκευάστηκε από τους Ιταλούς) αντίστοιχα. Καλύπτονται με θόλο που στηρίζεται σε αψίδες (7 ημικυκλικές στη μία περίπτωση και 6 οξυκόρυφες στην άλλη), οι οποίες με τη σειρά τους πατούν σε ισάριθμες κολώνες.

Εκτός από τη μαυριτανική κρήνη, στην πλατεία πλατάνου, κάτω από τον πλάτανο υπάρχει άλλη μια τοποθετημένη σε μια αρχαία ανάγλυφη λάρνακα από λευκό μάρμαρο, η οποία κατά την τουρκική κατοχή χρησιμοποιούνταν ως δεξαμενή του παρακείμενου τζαμιού.

Β) Οι Οθωμανικές βρύσες με δημόσιο χαρακτήρα ήταν ως επί το πλείστον θολωτές δεξαμενές με διαμορφωμένη τη μία όψη τους. Σ' αυτήν υπήρχαν δύο ή περισσότερα τυφλά αψιδώματα διακοσμημένα με ανάγλυφες πλάκες απ' όπου έτρεχε το νερό. Τα σχέδια των πλακών ήταν παρμένα από τον φυτικό κόσμο, δηλαδή δέντρα και λουλούδια. Πιθανόν, όπως συνέβαινε συνήθως σε παρόμοιες ισλαμικές κατασκευές, αυτά να ήταν βαμμένα με διάφορα χρώματα: χρυσό, μπλε, καστανοπράσινο και κόκκινο, που έρχονταν σε αντίθεση με τη λευκή πρόσοψη. Εμείς όμως δεν διαπιστώσαμε κάτι τέτοιο.

Οι δεξαμενές κατασκευάζονταν με λίθινη τοιχοποιία και ήταν εσωτερικά και εξωτερικά επιχρισμένες. Ο τρόπος με τον οποίο έμπαινε το νερό στις δεξαμενές δεν μας είναι απολύτως γνωστός. Από ένα όμως παράδειγμα, που βρίσκεται στο συνοικισμό Πλατάνι της Κω, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το νερό ερχόταν κατευθείαν από το υδραγωγείο και έμπαινε από πάνω. Μικρά ανοίγματα που υπήρχαν σε όλες τις περιπτώσεις, συμπεραίνουμε ότι υπήρχαν για τον αερισμό του εσωτερικού χώρου.

Όλγα Λέκου, Ισαβέλλα Παπαμαντέλλου. Βουρίνα. Η αστείρευτη πηγή των 3500 χρόνων και οι δημόσιες βρύσες της πόλεως Κω. σσ. 91 – 104.

Πρακτικά επιστημονικής διημερίδας για τα χρόνια της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου. Ρόδος 4-5-1997.

ΤΟ ΤΕΜΕΝΟΣ ΓΑΖΙ ΧΑΣΑΝ ΠΑΣΑ ΣΤΟ ΠΛΑΤΑΝΙ

Πιθανώς η κρήνη να εξυπηρετούσε τις ανάγκες του Τεμένους του Γαζί Χασάν Πασά στο Πλατάνι της Κω οικοδομήθηκε σύμφωνα με κτητορική επιγραφή το έτος 1784-85, πιθανόν σε θέση παλαιοτέρου κτίσματος.

Η χρονολογία κατασκευής του τεμένους όπως και ο δημιουργός τουαναφέρονται σε μία μαρμάρινη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από το μνημειακήςμορφής θύρωμα εισόδου στο τέμενος, το οποίο ανοίγεται στο κέντρο της βόρειαςόψης του κτιρίου. Η επιγραφή αναφέρει ότι :

“O Βεζίρης των δυο ωκεανών, Γαζί Χασάν Πασά, με ειλικρίνεια έκτισε ένα τέμενος στον Κερμεντέ ( Πλατάνι). Ήταν πάντα επιτυχημένος στη ζωή του και αυτό το Τέμενος κτίστηκε για τον Αλλάχ, έτσι ώστε να του δώσει αιώνια ευτυχισμένη ζωή στον άλλο κόσμο. 1199 έτος Εγίρας – 1784-85 μ.Χ. ” Χρονολόγηση που υποδηλώνει ότι η κατασκευή του τεμένους Γαζί Χασάν Πασά του Πλατανίου έγινε με την κατασκευή του τεμένους Γαζί Χασάν Πασά της πλατείας πλατάνου της πόλης της Κω, που ανάγεται στο έτος 1786 μ.Χ.

Ακολουθεί την συνήθη τυπολογία στα μικρά μουσουλμανικά τεμένη, στο ισόγειο είναι ο νάρθηκας και η αίθουσα προσευχής, ενώ στον όροφο ο γυναικωνίτης, προσβάσιμος από μια κλίμακα· στον αύλειο χώρο βρίσκεται η κρήνη καθαρμών.

Ο σεισμός του 1933 και οι επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν επέφεραν δομικές και μορφολογικές αλλαγές με κυριότερες, την αντικατάσταση της τετράριχτης κεραμοσκεπούς ξύλινης στέγης με επίπεδη τύπου Celler και την τροποποίηση της μορφής των ανοιγμάτων.

Ακολούθησαν εσωτερικές διαρρυθμίσεις και μετασκευές, ενώ το 2014 ανακατασκευάστηκε πλήρως ο μιναρές. Με τον ισχυρό σεισμό του 2017 προκλήθηκαν ζημιές κυρίως στην τοιχοποιία και στην πλάκα της οροφής.