Η ΚΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ARDITO DESIO

Ο Ardito Desio (1897-2001), γεννήθηκε στην Πάλμα Νόβα, επαρχία του Ούντινε, στις 18 Απριλίου του 1897. Ήταν διάσημος Ιταλός εξερευνητής, ορειβάτης, γεωλόγος και χαρτογράφος. Οργάνωσε και ηγήθηκε γεωγραφικών και γεωλογικών αποστολών στην Λιβύη και στα Δωδεκάνησα. Στην Ασία, στην οροσειρά Καρακορούμ, στο Αφγανιστάν, Πακιστάν, Θιβέτ, Φιλιππίνες, Ανταρκτική και αλλού.

Στο βιβλίο που έγραψε με τον καθηγητή Giuseppe Stefanini (1882-1938) που ήταν επίσης γεωγράφος, γεωλόγος και παλαιοντολόγος (Stefanini G.-Desio A., Le Colonie e Rodi e le Isole Italiane dell’Egeo, Torino 1928, σσ. 438-441).

Στο κεφάλαιο Le Isole Italiane dell’Egeo, ασχολήθηκε με τα Δωδεκάνησα.

Ο Desio απεσταλμένος της ιταλικής κυβέρνησης στα Δωδεκάνησα πραγματοποίησε δύο αποστολές διάρκειας 14 μηνών, μεταξύ των ετών 1921 και 1924, μελετώντας τη γεωλογία των νησιών της Δωδεκανήσου.

Ο  Desio στο Ασκληπιείο.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΚΩ

Για την Κω αναφέρει: Ίσως κανένα από τα νησιά της Δωδεκανήσου, δεν διαθέτει τέτοια μεγάλη ποικιλία τοπίων, όπως η Κως: Απότομα γυμνά βουνά, που διακόπτονται από κρημνώδεις πλαγιές, με μυτερές κορυφογραμμές και απόκρημνα βράχια· στα βουνά εφάπτονται ομαλοί λόφοι, με καλλιέργειες σε αναβαθμίδες (μαντάλια)· ηλιόλουστα και γυμνά υψώματα· πράσινες (κατάφυτες) πεδιάδες ανάμεσα σε κατοικημένες περιοχές. Αν κοιτάξετε το νησί από τη θάλασσα, προς τα βόρεια, θα σας δώσει την εντύπωση ενός ευχάριστου, ελκυστικού, γόνιμου τόπου· αν το κοιτάξετε από το νότο, φαίνεται τραχύ, γυμνό, και απρόσιτο. Αυτή η αντίθεση μεταξύ των δύο πλευρών, οφείλεται στη

μονόπλευρη ανάπτυξη της μεγάλης οροσειράς, που διατρέχει το νησί κατά τα 3/4 του μήκους του και υψώνεται έως και 846 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Το γεγονός ότι αυτό το ορεινό ανάγλυφο περιορίζεται μόνο στη μια πλευρά, ωφελεί το νησί, καθώς έτσι αφήνει απ’ την άλλη πλευρά χώρο σε λόφους και πεδιάδες, στις οποίες καταλήγει, απ’ τα βουνά, άφθονο πόσιμο νερό, βασικό στοιχείο που κάνει το έδαφος εύφορο.

Η Κως είναι πλούσια σε πηγές και ήδη από την αρχαία εποχή ήταν γνωστή η πηγή της Βουρρίνας, απ’ όπου ξεκινούσε το παλιό υδραγωγείο που τροφοδοτούσε την πόλη με νερό. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες πηγές στις πλαγιές του βουνού, οι οποίες δεν αξιοποιούνται επαρκώς για τις ανάγκες των καλλιεργειών του κάμπου, καθώς,

λόγω κακής χρήσης, τουλάχιστον η μισή ποσότητα των υδάτων χάνεται κατά μήκος των αγωγών μεταφοράς.

Υπάρχει ακόμη μια μικρή λίμνη στο βουνό, η Αβδελλολίμνη, και μια πλούσια μεταλλική πηγή (Κοκκινόνερο), που θα μπορούσε να παρέχει καλό πόσιμο νερό, αλλά και ιαματικά ύδατα· όμως, πιθανά λόγω της δύσβατης θέσης τους, αλλά και του ανταγωνισμού που υπάρχει με αυτά της Νισύρου, έχουν μείνει σχεδόν ανεκμετάλλευτες.

Το Κοκκινόνερο

Η Κως είναι κυρίως γεωργικό νησί· όμως πιστεύω πως, εάν η Ρόδος γίνει κάποτε ένα δημοφιλές θέρετρο για υδροθεραπείες, η Κως θα την ακολουθήσει. Αν η Ρόδος φημίζεται για το αξιοζήλευτο κλίμα και για τα εξαιρετικά μνημεία της, η Κως έχει -ή μάλλον, θα μπορούσε να έχει, εφόσον εξυγιανθούν οι βαλτότοποι που ευνοούν των αρχών του 16ου αιώνα.

Έπειτα στα 3 χλμ. από την Κω, όχι μακριά από το τουρκικό χωριό Ghermè (Κερμετές-Πλατάνι), βρίσκονται τα ερείπια του Ασκληπιείου, το περίφημο ιερό και θεραπευτήριο του Ασκληπιού. Και τι ερείπια! Κάποια μαρμάρινα σκαλοπάτια, κάποιοι διαλυμένοι τοίχοι που περικλείουν ένα χάος από πέτρες τετράγωνου σχήματος, διασκορπισμένες τυχαία εδώ κι εκεί, θραύσματα από κίονες και σπασμένες πλάκες μαρμάρου. Εάν πριν επισκεφθείτε τα ερείπια του Ασκληπιείου έχετε διαβάσει τις εκθέσεις των αρχαιολόγων σχετικά με το τι ήταν αυτό το ιερό στην αρχαιότητα, περιηγούμενοι ανάμεσα σ’ αυτά τα ανάκατα ερείπια θα μπορούσατε να σκεφθείτε ότι δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά δημιούργημα της φαντασίας. Πού είναι τα μεγάλα κτήρια, που βρίσκονται οι ναοί, οι στοές, τα αγάλματα και τα σιντριβάνια; Μα από τον 2ο ή 3ο αιώνα και μέχρι σήμερα, η καταστροφή και η λεηλασία επαναλήφθηκαν τόσες φορές, που αναρωτιέμαι πώς από το αρχαίο Ασκληπιείο παρέμεινε ακόμη κάτι μέχρι τις ημέρες μας.

Το Ασκληπιείο όπως το ανακάλυψε R. Herzog.

Από την Κω ξεκινά ένας δρόμος, κατασκευασμένος τα τελευταία χρόνια που διασχίζει κατά μήκος του ολόκληρο το νησί και συνδέει την πρωτεύουσα με την Αντιμάχεια και το πιο απομακρυσμένο χωριό, την Κέφαλο, η οποία απέχει 44 χιλιόμετρα. Ο κύριος δρόμος διακλαδίζεται σε δευτερεύοντες δρόμους, κάποιους ακόμα υπό κατασκευή, που φθάνουν σε διάφορα κέντρα του νησιού: τον Κερμετέ (Πλατάνι), το Ασφενδιού, το Πυλί και την Καρδάμαινα. Πρόκειται για αγροτικά κέντρα, που κατοικούνται κυρίως από Έλληνες, οι οποίοι καλλιεργούν τους λόφους και τις πεδιάδες με αμπέλια, καπνό, σιτάρι, όσπρια κτλ. Χρησιμοποιούν όμως συστήματα τόσο πρωτόγονα, που αν δεν ήταν εξαιρετικά εύφορα τα εδάφη, να κάνουν τα φυτά να φυτρώνουν σχεδόν από μόνα τους, δεν θα μπορούσε να εξηγήσει κανείς την αξιοσημείωτη -αν και εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλή, αναλογικά με την έκταση της καλλιεργήσιμης γης- παραγωγή, ιδιαίτερα σε σταφύλια και καπνά. Κάποτε, σύμφωνα τουλάχιστον με τους αρχαίους, ήταν ευρέως διαδεδομένη η σηροτροφία, αλλά σήμερα αυτή η βιοτεχνία βρίσκεται σε παρακμή.

Τα χωριά του νησιού της Κω δεν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή χαρακτηριστικό να παρουσιάσουν.

Είναι ο συνηθισμένος τύπος των αγροτικών κέντρων, που είναι επίσης κοινά στη Ρόδο, και αποτελούνται από μονώροφα σπίτια, με δύο ή τρία δωμάτια, ένα φούρνο, ένα πηγάδι και μερικές φορές μια στάνη για τα ζώα.

Το μόνο χωριό που διαφέρει λίγο, είναι η Κέφαλος, που απλώνεται στην άκρη ενός υψώματος, στην ομώνυμη χερσόνησο. Η εικόνα της Κεφάλου προκαλεί την περιέργεια, όχι τόσο για την κατανομή και το σχήμα των κατοικιών ή τις παράξενες διακοσμήσεις των δωματίων, που αποτελούνται από μακριές σειρές με κενές φιάλες (πιθανώς εννοεί κανάτες και πιάτα) που κρέμονται στους τοίχους, αλλά και για την ύπαρξη πολυάριθμων στάβλων και αποθηκών σκαμμένων στον ηφαιστειακό τόφφο, κάποιοι εκ των οποίων φαίνεται πως χρησίμευαν κάποτε για κατοικίες. Ενδιαφέρον προκαλούν και οι δρόμοι της Κεφάλου, χαραγμένοι βαθιά στο έδαφος, αλλά αυτοί δεν αποτελούν αποκλειστικότητα, δεδομένου ότι εμφανίζονται επίσης στην Αντιμάχεια και σε άλλα νησιά, οπουδήποτε υπάρχουν τόφφοι, όπως στην Τήλο, αλλά επίσης και στην Ιταλία, στην πεδιάδα της Νάπολης, όπου ονομάζονται “cupe”.