Το βιβλίο ασχολείται με την ιατρική και την υγεία στα Δωδεκάνησα κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η υγεία και η αρρώστια έχουν μια αδιαφιλονίκητη επίδραση στο σύνολο της Ιστορίας και η εφαρμογή της ιατρικής επιστήμης σε κάποια χρονική περίοδο μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος προβολής ολόκληρου του πολιτισμού αυτής της περιόδου. Γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για μια κοινωνία, όταν ξέρουμε πώς αντιμετώπιζε τους ασθενείς της και τι πίστευε για την αρρώστια. Η σύγχρονη ιατρική οφείλεται ουσιαστικά στις ανακαλύψεις που έγιναν το δεύτερο μισό του 19ου και όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Την περίοδο αυτή η ιατρική έκανε θεαματική πρόοδο σε όλους τους κλάδους της.
Τα Δωδεκάνησα στην αρχή του 20ού αιώνα βρίσκονταν ακόμη υπό μακροχρόνιο οθωμανικό ζυγό, διοικούμενα με ένα ιδιόρρυθμο καθεστώς αυτονομίας, όπου οι οθωμανικές Αρχές περιορίζονταν στα νησιά Ρόδο και Κω, ενώ στα υπόλοιπα η παρουσία τους ήταν μόνο συμβολική. Οι δημοτικές Αρχές των νησιών (δημογεροντίες) φρόντιζαν για τις περισσότερες λειτουργίες που σήμερα ανήκουν στο κράτος (έργα κοινωνικής πρόνοιας, δικαστήρια, εκπαίδευση, υγειονομικά καθήκοντα). Η παρουσία του οθωμανικού κράτους στην υγεία ήταν ισχνή και περιοριζόταν στην εφαρμογή των υγειονομικών νόμων που ίσχυαν στην Αυτοκρατορία και αφορούσαν κυρίως την παρεμπόδιση της μετάδοσης λοιμωδών νόσων και τη λειτουργία των υγειονομείων.
Με την ιταλική κατάληψη του 1912 άρχισε βαθμιαία η οργάνωση του υγειονομικού συστήματος. Η ιταλική υγειονομική νομοθεσία σταδιακά εφαρμόστηκε στα νησιά, όπως ίσχυε και στη Μητρόπολη. Τα πρώτα μέτρα αποσκοπούσαν κυρίως στα απολύτως απαραίτητα και στόχευαν στην εφαρμογή της νομοθεσίας σχετικά με τα υγειονομικά επαγγέλματα, τη δημόσια υγιεινή και την υγειονομική περίθαλψη.
Από το 1924 με τη συνθήκη της Λωζάννης άρχισαν οι μεγάλες παρεμβάσεις στο χώρο της υγείας. Δημιουργήθηκε το τμήμα υγείας και υγιεινήςκαι η φαρμακαποθήκη, που ανήκαν στη διεύθυνση των πολιτικών υποθέσεων. Η ιταλική νομοθεσία προέβλεπε το θεσμό του δημοτικού και κοινοτικού γιατρού, καθώς και τη δωρεάν υγειονομική κάλυψη για τους άπορους. Το 1934 σταδιακά καταργήθηκαν οι δημοτικοί και κοινοτικοί γιατροί και άρχισε ο νέος θεσμός του κυβερνητικού γιατρού∙ οι άποροι συνέχισαν να καλύπτονται υγειονομικά. Για τις λεγόμενες κοινωνικές νόσους υπήρχαν ειδικές διατάξεις. Η νοσοκομειακή περίθαλψη αναβαθμίστηκε σε περισσότερο οργανωμένες μορφές. Τα νοσοκομεία έπαψαν να είναι φιλανθρωπικά ή δημοτικά ιδρύματα και τη λειτουργία τους ανέλαβε η κυβέρνηση και η Εθνική Ένωση Ιταλών Ιεραποστόλων (Α.Ν.Μ.Ι.) με την κατασκευή των νοσοκομείων Ρόδου (1926), Κω (1928) και Λέρου (1936). Η κοινωνική ασφάλιση δεν εφαρμόστηκε αμέσως στα Δωδεκάνησα. Η πραγματική ασφαλιστική πολιτική άρχισε πρώτα με την ασφάλιση κατά των ατυχημάτων το 1928. Ακολούθησε η ασφάλιση για ασθένειες το 1930 και τα οικογενειακά επιδόματα το 1941. Το 1938 κατασκευάστηκε το νέο υγειονομείο στη Ρόδο, με πλήρες βιοχημικό και μικροβιολογικό εργαστήριο, και το κτήριο του Φασιστικού Ινστιτούτου Ασφαλίσεων για εργατικά ατυχήματα (I.N.F.A.I.L. – Istituto Nazionale Fascista per l’Assicurazione contro gli Infortuni sul Lavoro). Δωρεάν ιατρική περίθαλψη απολάμβαναν μόνο οι άποροι. Το 1922 δημιουργήθηκε το ταμείο σφουγγαράδων.
Η ορθόδοξη Εκκλησία και η ελληνική Κοινότητα από την εποχή της οθωμανικής κατοχής και κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής οργάνωσαν σωματεία και αδελφότητες θρησκευτικές, πολιτιστικές, αθλητικές για να βοηθήσουν τα σχολεία, τους άπορους και να αναδείξουν τα πολιτιστικά και εθνικά στοιχεία της Δωδεκανήσου.
Ο χώρος της υγείας και της πρόνοιας προσφέρεται για όσους θέλουν να ασκήσουν προπαγανδιστική, προσηλυτιστική και φιλολαϊκή πολιτική. Η ιταλική διοίκηση, ενώ έβλεπε με δυσπιστία τις δραστηριότητες των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων, αντιθέτως συνεργαζόταν και βοηθούσε τις ανάλογες δράσεις των καθολικών θρησκευτικών ταγμάτων και οργανώσεων. Δεν υπήρξε χωριό εποίκων ή στρατόπεδο που να μην είχε καθολική Εκκλησία, ενώ στρατιωτικοί ιερείς υπηρετούσαν σε όλα τα νησιά. Η καθολική και ιταλική προπαγάνδα περνούσε μέσα από την Α.Ν.Μ.Ι. και τα τάγματα των Ιταλίδων καλογριών, που είχαν εξαπλωθεί στη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο. Οι σχέσεις του ιταλικού κράτους με την Α.Ν.Μ.Ι. ήταν πολύπλευρες. Η Ένωση είχε σκοπούς εθνικούς και θρησκευτικούς, όπως αναφέρει ο τίτλος της και αποδεικνύεται από τις συμφωνίες που έκανε με την ιταλική διοίκηση της Δωδεκανήσου. Στα νοσοκομεία υπηρετούσαν μόνον Ιταλοί γιατροί και Ιταλίδες καθολικές καλόγριες. Ποτέ δεν επιτράπηκε ως την απελευθέρωση να εργαστούν εκεί ορθόδοξοι γιατροί ή επιστήμονες άλλων θρησκευτικών δογμάτων.
Ένα από τα πρώτα μεγάλα έργα του κυβερνήτη Mario Lago ήταν το νέο μεγάλο νοσοκομείο της Ρόδου και η αναδιοργάνωση της υπηρεσίας υγιεινής το Φεβρουάριο του 1925. Η κατασκευή του δεν έγινε μόνο για τις τοπικές ανάγκες, αλλά φιλοδοξούσε να καλύψει όλη την Ανατολική Μεσόγειο, όπου υπήρχαν σοβαρές πολιτικές και προπαγανδιστικές σκοπιμότητες. Ο ρόλος του ήταν να γίνει το κέντρο όλης της ιταλικής υγειονομικής οργάνωσης στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως αυτή χωρίστηκε μετά τη συνθήκη της Λωζάννης. Την ίδια εποχή άρχισε και η προσπάθεια για δημιουργία Πανεπιστημίου στη Ρόδο, κάτι που θα βοηθούσε όχι μόνο στη διείσδυση του ιταλικού πολιτισμού στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά θα έδινε και τη δυνατότητα στην ιταλική διοίκηση να ελέγχει τους μελλοντικούς Δωδεκανήσιους επιστήμονες, οι οποίοι δε θα χρειαζόταν να πηγαίνουν για σπουδές στα πανεπιστήμια της Ελλάδας.
Οι διάφορες καθολικές θρησκευτικές οργανώσεις και το φασιστικό κόμμα περνούσαν την προπαγάνδα και την πολιτική τους μέσα από τη φιλανθρωπία. Τα νοσοκομεία, τα σχολεία και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα ήταν το φιλολαϊκό προσωπείο της ιταλικής πολιτικής και εξαρτιόνταν από την Α.Ν.Μ.Ι. Αυτή χρηματοδοτούσε εν μέρει την κατασκευή των νοσοκομείων και έλεγχε τη διοίκησή τους. Η κυβέρνηση και οι δήμοι πλήρωναν ένα σταθερό ποσό κάθε χρόνο και τα νοσήλια των άπορων, ενώ οι εύποροι ασθενείς πλήρωναν οι ίδιοι.

Έτσι συντηρούνταν τα νοσοκομεία, ώσπου ο θρησκόληπτος κυβερνήτης C.M. De Vecchi έκανε το λάθος να κρατικοποιήσει τα νοσοκομεία και όλα τα ευαγή καθολικά ιδρύματα. Στην προσπάθειά του μάλιστα να καταπνίξει την ελληνική παιδεία, επέβαλε το κυβερνητικό διάταγμα 149 της 21ης/7/1937, με το οποίο κρατικοποίησε τα σχολεία και τα νοσοκομεία και μετέφερε όλη την περιουσία της Α.Ν.Μ.Ι. στο κράτος. Η σύμβαση τέθηκε σε ισχύ από την 1η Απριλίου 1937. Κατά τη διάρκεια όμως της γερμανικής κατοχής το 1944 ο υποδιοικητής Δωδεκανήσου I. Faralli κατάλαβε το μεγάλο λάθος, και ενώ κατέρρεε ο Άξονας και η μοίρα της Δωδεκανήσου δε θα ήταν πια η ίδια, μετέφερε την ιδιοκτησία των νοσοκομείων και των λοιπών ιδρυμάτων ξανά στην καθολική Εκκλησία της Ρόδου. Ο Δρόσος Ταυλάριος, με την ιδιότητα του Προέδρου Πρωτοδικών Κω απέρριψε τη σχετική αίτηση του Faralli. Μ’ αυτή την απόφαση οι μεταγραφές θεωρήθηκαν άκυρες και τα νοσοκομεία πέρασαν στο ελληνικό κράτος με την απελευθέρωση. Το 1947 η καθολική Εκκλησία της Ρόδου αναγκάστηκε να παραδώσει τα σχολεία και τα άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα των Δωδεκανήσων στην Ελληνική Διοίκηση.
Ένας άλλος λόγος για τη δημιουργία νέου και οργανωμένου συστήματος υγείας στα Δωδεκάνησα ήταν ο οικονομικός. Η Ιταλία είχε σκοπό να δημιουργήσει χωριά εποίκων στη Ρόδο και την Κω. Χωρίς ένα οργανωμένο και αποτελεσματικό υγειονομικό σύστημα η πολιτική αυτή δε θα απέδιδε. Μερικές ασθένειες της εποχής, όπως π.χ. η ελονοσία, ήταν ικανές να επηρεάσουν την εργατική απόδοση και να γίνουν αιτία να καταρρεύσει η τουριστική πολιτική.
Το νέο σύστημα των κυβερνητικών γιατρών του 1933 μπορούσε να ελέγχει καλύτερα και τους Έλληνες γιατρούς, ιδίως αυτούς που είχαν μικρά εισοδήματα. Δεν είχαν καμιά εγγύηση στη δουλειά τους, αφού οι φασίστες εύκολα απέλυαν ή εξόριζαν όποιον δεν τους άρεσε. Εφόσον απαγορευόταν να διοριστούν στα νοσοκομεία, το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να διοριστούν γιατροί της «κοντότας», με την προϋπόθεση ότι είχαν καθαρό πιστοποιητικό πολιτικών φρονημάτων. Οι υπόλοιποι αντιμετώπιζαν επαγγελματικές δυσκολίες.
Η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη και ιδιαίτερα στη θεραπευτική την περίοδο αυτή ήταν σημαντική. Το μεγαλύτερο επίτευγμα ήταν η ανακάλυψη και η διάθεση της πενικιλίνης το 1944. Πριν απ’ αυτό το γεγονός η καλύτερη άμυνα απέναντι στις μεταδοτικές ασθένειες ήταν ο έλεγχος των συνόρων και η απομόνωση. Από την εποχή της Τουρκοκρατίας και, σε μεγαλύτερο βαθμό, κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής, το κατεξοχήν μέσο απομόνωσης στα σύνορα ήταν το λοιμοκαθαρτήριο, με την επιβολή της καραντίνας και την απαγόρευση της ελευθεροκοινωνίας. Οι αυστηροί νόμοι που υπήρχαν για τον έλεγχο των πλοίων, των επιβατών και των εμπορευμάτων που προσέγγιζαν τα λιμάνια της Δωδεκανήσου απαιτούσαν στενή συνεργασία γιατρού και αστυνόμου, μια ολόκληρη οργάνωση, την υγειονομική υπηρεσία, η οποία αποτελούνταν από τους επιθεωρητές, τις υγειονομικές επιτροπές, τους υγειονομικούς σταθμούς, τα υγειονομικά φυλάκια και τα λοιμοκαθαρτήρια. Το προσωπικό αποτελούνταν από τους υγειονόμους, τους γιατρούς και τους υγειονομοφύλακες.
Πριν τον 20ό αιώνα οι διάφορες συντεχνίες και σωματεία είχαν αναλάβει να βοηθούν τα μέλη τους. Στην αρχή όμως του 20ού αιώνα άρχισαν τα διάφορα κράτη να αναλαμβάνουν τα ίδια τις ευθύνες για την προστασία και την προαγωγή της δημόσιας και κοινωνικής υγιεινής. Τα ιδιωτικά ιδρύματα και τα αγαθοεργά σωματεία λειτουργούσαν επικουρικά στα κρατικά ιδρύματα και μόνο μετά από ειδική άδεια.
Η υγεία είναι ένα αγαθό, στενά συνδεδεμένο με την κοινωνική λειτουργία, τις υποδομές και την οικονομία (βιοπολιτική και βιοεξουσία). Η περίοδος της ιταλικής κατοχής είναι η εποχή που στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο άλλαξαν αρκετές αντιλήψεις στην ιατρική επιστήμη. Τα νοσοκομεία απέκτησαν τον πραγματικό τους ρόλο και η κοινωνική ασφάλιση άρχισε να εφαρμόζεται στα περισσότερα κράτη. Τα Δωδεκάνησα, από τη σοβαρή έλλειψη υγειονομικής πολιτικής επί Τουρκοκρατίας, μπήκαν σε μια περίοδο κατά την οποία έγιναν σημαντικά βήματα στον τομέα της δημόσιας υγείας και αξιόλογα έργα στη νοσοκομειακή υποδομή. Τα νοσήλια δεν ήταν πια ακριβά. Όμως παντού υπήρχε το στοιχείο της σκοπιμότητας και του αυστηρού συγκεντρωτισμού του φασιστικού κράτους. Ο ορθόδοξος πληθυσμός των νησιών ανερχόταν στο 92% περίπου. Αν και δεν υπήρξαν εμφανείς αποκλεισμοί ή διαφορετική μεταχείριση των ορθόδοξων ασθενών, η γραφειοκρατία του φασιστικού καθεστώτος και η αστυνομική γνωμάτευση, που συνόδευε όλες τις σοβαρές πράξεις των πολιτών με το σύστημα, πολλές φορές εμπόδιζαν και ταλαιπωρούσαν όσους δεν ήταν αρεστοί τού συστήματος. Ο κάθε απλός νησιώτης, που δεν διέθετε τα μέσα και ταλαιπωρούνταν από τη γραφειοκρατία, έπρεπε να παρακαλέσει τον Κυβερνήτη για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας του, ιδιαίτερα δε για τα σοβαρά, όπου ήταν αναγκαία και η μεταφορά στην Ιταλία.
Όσο σημαντικά και αν ήταν τα νέα έργα στα Δωδεκάνησα, δεν μπόρεσαν να καλύψουν το κενό που είχε δημιουργήσει ο μακραίωνος τουρκικός ζυγός. Σε σύγκριση με τα γύρω νησιά -Κυκλάδες, Σάμο, Λέσβο, Χίο και Κρήτη- υστερούσαν αρκετά σε νοσοκομεία και κλίνες. Το 1937 στα ελληνικά νησιά η αναλογία κλινών ανά κάτοικο ήταν 1/540, ενώ στα Δωδεκάνησα 1/1.020, δηλαδή στα ελληνικά νησιά η νοσοκομειακή υποδομή ήταν διπλάσια.
Η εικόνα μιας κοινωνίας που συνεχώς απειλείται από σοβαρές ασθένειες και η ανυπαρξία βασικών θεραπειών, τότε, έκαναν αναγκαία την επιβολή των υγειονομικών νόμων, με αποτέλεσμα τη συχνή παρέμβαση του αστυνόμου. Αυτού του είδους οι μέθοδοι ήταν το ίδιο σημαντικές και μπορούσαν να ελέγχουν και να επηρεάζουν την κοινωνία το ίδιο με οποιαδήποτε άλλη διοικητική νομοθεσία. Στο όνομα της επιστήμης, η αυστηρή εφαρμογή του νόμου ήταν απόλυτη. Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ενίοτε ήταν απάνθρωπη, όπως ο χειρισμός των ψυχικά ασθενών, ή ανύπαρκτη, όπως η απουσία σανατόριου στα Δωδεκάνησα, ή υπερβολική, όπως η δημιουργία των μεγάλων εγκαταστάσεων των λουτρών της Καλλιθέας. Τα ειδικά μέτρα και τα εμπόδια, που έβαλε η ιταλική διοίκηση στη μετακίνηση ασθενών προς τα ελληνικά νοσοκομεία, ήταν απαράδεκτα. Η επιβολή των καθολικών φιλανθρωπικών οργανώσεων και η πολιτική της φασιστικής φιλανθρωπίας υποτίμησαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δημιούργησαν στο ορθόδοξο στοιχείο επιφυλάξεις για τα ιδρύματα αυτά, όπως συνέβη και με τα ιταλικά σχολεία. Η αργοπορημένη εφαρμογή των κοινωνικών ασφαλίσεων στα Δωδεκάνησα, σε συνάρτηση με την απαγόρευση οποιασδήποτε συνδικαλιστικής δράσης, δυσχέρανε την καλή λειτουργία των ασφαλιστικών φορέων.

Συμπερασματικά, η πολιτική της υγείας δεν πρέπει να ιδωθεί μόνο από την πλευρά της επιστημονικής εξέλιξης, αλλά ως ένα τμήμα στο σύνολο της ιταλικής πολιτικής στα Δωδεκάνησα, που εξυπηρετούσε δύο σκοπούς: ο πρώτος ήταν βέβαια η υγεία του πληθυσμού και, ο δεύτερος, η επιβολή των υγειονομικών νόμων ως μέσου κοινωνικού ελέγχου.
Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα είναι η περίοδος που έγιναν βαθιές αλλαγές στην ιατρική. Τα νοσοκομεία έπαψαν να είναι άσυλα και οργανώθηκαν σε επιστημονικές βάσεις. Το 1909 δημιουργήθηκε η διεθνής υπηρεσία δημόσιας υγιεινής στο Παρίσι. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο η Κοινωνία των Εθνών δημιούργησε το τμήμα υγιεινής, διάδοχος του οποίου είναι η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), που λειτουργεί σήμερα στα πλαίσια του Ο.Η.Ε. Την εποχή αυτή δημιουργήθηκε το ασφαλιστικό σύστημα και η ασφάλιση έγινε υποχρεωτική για μεγάλες ομάδες εργαζομένων.
Όλα αυτά έστω και αργοπορημένα άρχισαν να εφαρμόζονται στα Δωδεκάνησα και ασφαλώς βοήθησαν και ανακούφισαν τον πληθυσμό. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος όμως ανέτρεψε όλα τα υγειονομικά μέτρα και τις προφυλάξεις. Παρουσιάστηκε έλλειψη τροφίμων και υποσιτισμός, που έφθασε σε επίπεδα λιμοκτονίας του πληθυσμού των νησιών. Ορισμένες ασθένειες, όπως η φυματίωση, έφθασαν σε υψηλά ποσοστά. Η έλλειψη φαρμάκων και υγειονομικού υλικού επέτειναν όλη την τραγική αυτή κατάσταση.
Με το τέλος του πολέμου τα Δωδεκάνησα ήταν σε τραγικότερη κατάσταση από την υπόλοιπη Ελλάδα. Η Αγγλική Διοίκηση με τη βοήθεια της U.Ν.R.R.Α., του Ερυθρού Σταυρού και των δωδεκανησιακών συλλόγων στην Αθήνα και στο εξωτερικό προσπάθησαν να βοηθήσουν τον πληθυσμό.
Με την ανάληψη της διοίκησης από τον Έλληνα διοικητή Περικλή Ιωαννίδη, δημιουργήθηκε το 1947 η υγειονομική υπηρεσία και ο ασφαλιστικός οργανισμός Ε.Λ.Κ.Α.Δ. (Ειδικός Λογαριασμός Κοινωνικής Ασφαλίσεως Δωδεκανήσου), που έφεραν σιγά σιγά τα Δωδεκάνησα στα επίπεδα υγείας των υπόλοιπων περιοχών της Ελλάδας.
Μετά το τέλος εξάλλου του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου η ιατρική εξελίχθηκε ραγδαία. Η ανακάλυψη των αντιβιοτικών εξαφάνισε τα περισσότερα από τα λοιμώδη νοσήματα.
Η υγειονομική ιστορία της Δωδεκανήσου στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα καταγράφει την ιατρική εξέλιξη, τη νοσολογία και τη θεραπευτική, αλλά και τη βούληση και τις παρεμβάσεις των κατακτητών (όχι μόνο στο στενό πλαίσιο της υγείας), τις σκοπιμότητες και την προπαγάνδα για την επίτευξη άλλων σκοπών από αυτούς που διακήρυσσαν.
Η παρούσα έρευνα αναδεικνύει την προσπάθεια των Δωδεκανησίων για το ύψιστο αγαθό της υγείας και τους αγώνες τους για καλύτερες συνθήκες ζωής και εργασίας από το τέλος της Τουρκοκρατίας έως την Ενσωμάτωση με την Ελλάδα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 
Περιεχόμενα
Χαιρετισμοί
Διατελέσαντες πρόεδροι Ιατρικού Συλλόγου Ρόδου
Ευχαριστίες
Αρχειακές και άλλες συντομογραφίες
Προλογικό σημείωμα
Εισαγωγή

Ι) ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΕΩΣ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ (1900 – 1950)
1) Η υγεία στα Δωδεκάνησα στο τέλος της τουρκοκρατίας
2) Ιταλοκρατία
Α) Πρώτη περίοδος ιταλοκρατίας 1912 – 1923
Β) Δεύτερη περίοδος πλήρους ιταλικής κυριαρχίας 1923 – 1943
3) Ιταλογερμανική κατοχή
4) Αγγλική διοίκηση
5) Ελληνική διοίκηση και ενσωμάτωση

ΙΙ) Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΥΑΓΗ ΙΔΡΥΜΑΤΑ
Η καθολική εκκλησία στα Δωδεκάνησα
Φιλανθρωπία και προπαγάνδα
Βρεφοκομείο
Ορφανοτροφείο της Ακαντιάς
Γηροκομείο
Αναμορφωτήρια
Η μεταφορά των παιδιών της Ρόδου σε ασφαλείς ζώνες λόγω της πείνας
Ευαγή ιδρύματα 1947 – 1948

ΙΙΙ) ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ
Νοσοκομεία Ρόδου
Α) Πολιτικό – Δημοτικό νοσοκομείο «Hopital des indigents»
Β) Βασιλικό ιταλικό νοσοκομείο «Ospedale Regio – Regina Elena»
Γ) Νοσοκομείο «Θέρμαι»
Νοσοκομεία Κω
Α) Τούρκικο στρατιωτικό νοσοκομείο
Β) Παντελόγλειον και Σταματιάδειον δημοτικό νοσοκομείο
Γ) Ιπποκράτειο νοσοκομείο «Ospedale Ippocrateo»
Νοσοκομείο βασιλικού ναυτικού Λέρου
Βουβάλειο νοσοκομείο Καλύμνου
Υγειονομικός σταθμός Καρπάθου
Σανατόριο και πρεβαντόριο
Λεπροκομεία
Συφιλιδοκομεία
Τράχωμα και αντιτραχωματικά ιατρεία
Ιδιωτικές κλινικές
Στρατιωτικά νοσοκομεία
Δημοτικό φαρμακείο Σύμης
Νοσοκομεία και υγειονομικά ιδρύματα έως το1948
Ιαματικές πηγές και λουτροθεραπείες
Α) Ιαματικές πηγές Ρόδου, oι «βασιλικές θέρμες» της Καλλιθέας
Β) Ιαματικά λουτρά Νισύρου
1) Δημοτικά ιαματικά λουτρά Μαντρακίου
2) Ιπποκράτεια ιαματικά λουτρά Παντελίδου
3) Λουτρά στο Αυλάκι
Γ) Ιαματικά λουτρά Κω
1) Εμπρός θερμά – πηγή Αγίου Φωκά
2) Πίσω θερμά – πηγή Αγίας Ειρήνης
3) Άλλες πηγές της Κω
Δ) Ιαματικά λουτρά Καλύμνου
Ε) Ιαματικές πηγές Πάτμου

IV) ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΙΕΙΝΗ

V) ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ

VΙ) ΠΟΛΕΜΟΙ – ΠΕΙΝΑ – ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ

VΙΙ) ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ

Α) Οι παρεμβάσεις του Μario Lago στην εκπαίδευση και στην άσκηση του
ιατρικού επαγγέλματος

Β) Υγειονομικό προσωπικό

Γ) Επιφανείς Δωδεκανήσιοι γιατροί

VΙΙΙ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΩΝ

1 [Α-Η] Η επικοινωνία μεταξύ του Μario Lago και του Ιταλού Υπουργού
Εξωτερικών Dino Grandi σχετικά με την άσκηση υγειονομικών
επαγγελμάτων
2 [Α-Ε] Αστυνομικές παρεμβάσεις στο διορισμό γιατρών
3 [Α-F] Ασθένειες και αιτίες θανάτου
4 [Α-Η] Δ.Ε.Σ., φιλανθρωπία, πανώλη, γηροκομείο
5 [Α-Κ] Κανονισμοί νοσοκομείων, υγειονομικών ιδρυμάτων και άσκησης
υγειονομικών επαγγελμάτων
6 [A-D] Aιτήσεις για φάρμακα και τρόφιμα, ιαματικά λουτρά και υδροθεραπείες
7 [A-C] Επέκταση της ελληνικής υγειονομικής νομοθεσίας στα Δωδεκάνησα
8 [Α]     Πράξεις που αφορούν γενικά την υγεία στα Δωδεκάνησα 1912-1950
9 [A-C] Εκθέσεις

ΙΧ) ΠΗΓΕΣ
Α) Αδημοσίευτες πηγές
Β) Δημοσιευμένες πηγές
Γ) Εφημερίδες

Abstrad
Contents

THE HISTORY OF HEALTH IN THE DODECANESE IN THE FIRST HALF OF THE 20th CENTURY

Language: Greek, contents and summary in Greek and English
Publisher: Medical Association of  Rhodes
Published: 2005
Format: Paperback, 20,5Χ29 cm, 464 pages.
ISBN: 9608856205

SUMMARY

Health is a blessing which is strictly connected to social functions, structures and economy.
In 1947, the Dodecanese became the last region to be united with Greece. The health evolution in the Dodecanese between 1900 and 1950 is not only the object of the history of medicine, but it is a part of the history of the Ottoman Empire and the Italian Occupation.
At the beginning of the 20th century, the Dodecanese was still under Ottoman rule; it was run by a regime of particular autonomy, where the Ottoman authorities limited themselves to the islands of Rhodes and Kos, while their presence on the other islands was only symbolic.
The Town Authorities of the islands attended mostly to the functions which nowadays belong to the State (social security works, courts, education, and medical services).
The presence of the Ottoman Empire was lacking in health and it was restricted to the application of the medical laws, as they were enforced in the rest of the Empire; laws which concerned just the drawbacks of the transmission of catching diseases and the function of the sanitary offices.
After the Italian Occupation in 1912, the organization of the health system started slowly. The Italian sanitary legislation was gradually applied to the islands as it was enforced in the metropolis. The first measures aimed at that which was strictly necessary and in particular at the application of the legislation, which regarded the medical professions, public health and the sanitary surveillance.
With the construction of Rhodes hospitals (1926), Kos hospitals (1928) and Leros hospitals (1936), the hospital assistance was overestimated; the hospitals stopped being charitable institutions or town institutions and their functions were undertaken by the Government and the National Union of Italian Missionaries (A.N.M.I.).
The period of the Ottoman and Italian Occupation was the time when, in Europe and in the rest of the developed world, a lot of concepts about medical science were changed.
The hospitals stopped being refuges and they obtained their proper work, the social insurance began to be applied to the majority of the countries.

The Dodecanese, from a serious lack of sanitation policies, entered a period in which very important steps were accomplished. The hospital expenses were not high-priced and the number of doctors was satisfactory: 1/1000. Even if the new works in the Dodecanese were important, the gap, which had been created by the long Turkish Occupation, could not be filled. In comparison to the other islands- Cyclades, Samos, Lesbos, Chios and Crete- the Dodecanese remained behind as far as the hospitals and the hospital rooms were concerned. In 1937 the relation between the hospital rooms and the inhabitants was 1/540 on the Greek islands against the 1/1,020 on the Dodecanese islands, which meant that the hospital structure was nearly double on the Greek islands.
There was not any clear exclusion or different treatment of the Orthodox patients but the bureaucracy of Fascism and the police opinion, which followed the majority of the citizens’ actions with the system, sometimes interfered with and annoyed the simple islander, who was often obliged to beg the Governor for treatment of their health problem.
The element of opportunity and the strict centralization of the Fascist Government was everywhere.
The image of a society which was continually threatened by serious illnesses and the non-existence of remedies had then made necessary the order of the sanitation laws, often with the result of the police intervention. This kind of methods was important as well and the society could be controlled and influenced by using any of the administrative legislations. In the name of science, the strict application of the law was despotic.
Although important works were done, considering the necessity, hospitals of particular diseases like Sanatoriums or mental hospitals, were not built against great works like the creation of Kallithea, thermal baths installation, which was an exaggeration. Also, the particular measures and obstacles, which included the Italian rule’s opposition of the transport of the patients to the Greek hospitals, were unacceptable.
The space of health and providence was offered to those who wanted to act in a propagandistic politics, proselytism and a politics close to people. The different Catholic religious organizations and the Fascist party often let their propaganda and their policies go through their charity.
The Italian politics built the hospitals, schools and charitable institutions as a sign of good will to the people. The controls of the Catholic Charity Organization and the politics of the Fascist charity underestimated the human dignity and created reluctances in the Orthodox element towards those Institutes, as it also happened to the Italian schools.
The delayed application of the social insurances in the Dodecanese in connection with the restraints of every trade-unionist action, brought difficulties in the good operation of the insurance laws.
Finally, an important chapter refers to the doctors and the medical profession, to which the Government interference in the studies and in the practice of medicine was oppressive.
Medical students were obliged to attend the Italian universities, every trade-unionist action was prohibited and the Orthodox doctors could not work in hospitals.

The Town doctors were suppressed and the institution of the government doctor was created so that the medical profession was the prey of Fascist arrogance and of every governor.
The sanitation policies in the Dodecanese did not satisfy only the population’s health concerns but also the directions of the sanitation laws served as a means of social control.
This was the situation until 1947 when the islands were taken under Greek rule and to the gradual union of the medical legislation with the Greek Government in 1950.

CONTENTS

Contents
Greetings
Preceding Presidents of the Medical Party of Rhodes
Thanks
Chronicles and other abbreviations
A note on the prologue
Introduction

I) HEALTH AND INSURANCE FROM THE END OF THE OTTOMAN EMPIRE TO THE FIRST YEARS OF THE UNIFICATION

1)      Health in the Dodecanese at the end of the Ottoman Empire
2)      The Italian Occupation
A)    The first period of the Italian Occupation, 1912- 1923
B)    The second period at the height of the Italian Occupation, 1923- 1943
3)      The Italo-German Occupation
4)      The English rule
5)      The Greek rule and the Unification

II) THE CATHOLIC CHURCH AND THE CHARITABLE INSTITUTIONS
The Catholic Church in the Dodecanese
Charity and Propaganda
Foundling Hospital
Orphanage of Acantias
Home for the old
Reformatory
The transfer of children from Rhodes in safe places because of Famine
Charitable Institutions 1947- 48

ΙΙΙ) HOSPITALS AND OTHER HEALTH INSTITUTES 
Rhodes Hospitals

A)      Civil-Town Hospital  “Hospital des indigents”
B)      Italian  Royal  Hospital “ Ospedale Regio- Regina Elena”
C)      Hospital “Thermae”
Kos Hospitals
A)      Turkish Military Hospital
B)      Town Hospital of  Panteloglion and Stamatiadion
C)      Hippocrates Hospital “ Ospedale Ippocrateo”
Hospital of the Royal Navy of Leros
Vuvalio Hospital of Kalimnos
Health centre of   Karpathos
Sanatorium and prevandorium
Leprosy Hospital
Syphilis Hospital
Trachoma and anti-trachomatous first aid surgery
Private clinics
Military Hospitals
Town Chemist of Simi
Hospitals and Medical Institutes till 1948
Therapeutic springs and Bathing therapies
A)      Therapeutic Springs of Rhodes, the Royal Thermal Baths of Kallithea
B)      The therapeutic hot springs of  Nisiros
1)        Town therapeutic hot springs of Mandraki
2)        Hippocrates  therapeutic hot springs of Pantelidou
3)        Hot springs of the Aylaki
C)  Therapeutic hot springs of Kos
1)    The former thermal baths – S. Foca’s   spring
2)    The back thermal baths – S. Irene’s   spring
3)    Other springs of Kos
D)  Therapeutic thermal baths of Kalimnos
E)   Therapeutic springs of Patmos
IV) PUBLIC HEALTH
V) SOME OF THE MOST IMPORTANT DISEASES AND THEIR TREATMENT
VI) WARS – FAMINE – MALNUTRITION
VII) THE MEDICAL PROFESSION AND ITS TRIALS
Α) Mario Lago’s interference in the education and practice of the medical
profession
Β) Medical staff
C) Renowned doctors of the Dodecanese
VIII) SUPPLEMENTS OF DOCUMENTS
1)      (A-H) The interaction between Mario Lago and the Foreign Secretary Dino Grandi, concerning the practice of the medical profession
2)      (A-E) Police interference in the nomination of doctors
3)      (A-F) Diseases and causes of death
4)      (A-H)  INTERNATIONAL RED CROSS. Charity, Plague, Home for the old
5)      (A-K) Hospitals Regulations, Medical Institutes and the practice of the medical professions
6)      (A-D) Requests for medicine and food, therapeutic springs and hydrotherapies

7)      (A-C) Enlargement of the Greek medical legislature in the Dodecanese
8)      (A) Actions concerning health in the Dodecanese between 1912-1950
9)      (A-C) Reports
IX) SOURCES
A)      Unpublished sources
B)      Published sources
C)      Newspapers.