top of page
11.jpg

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ 

ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ 1885-1886

Αποτελείται από 115 σελίδες διαστάσεων 23,50Χ16,50 cm με αρκετές φωτογραφίες. Την επιμέλεια έκανε η Κόνυ Κοτζαταπάνη-Κογιοπούλου που είχε και την επίβλεψη των τυπογραφικών δοκιμίων μέχρι την τελική έκδοση. Η έκδοση του βιβλίου έγινε από τον Κ. Κογιόπουλο το 2017.

Η επανέκδοση του δυσεύρετου Οθωμανικού Ημερολογίου (Σαλναμές) του Βιλαετίου (Νομαρχίας) του Αρχιπελάγους του 1885-1886 (έτος εγίρας 1303) του τμήματος της Δωδεκανήσου, έχει σκοπό να εμπλουτίσει τις πηγές της περιόδου της Οθωμανοκρατίας στα Δωδεκάνησα.
Τα Οθωμανικά Ημερολόγια του Αρχιπελάγους ήταν δίγλωσσα (τουρκικά-ελληνικά) ημερολόγια ή επετηρίδες που εξέδιδε η Περιφέρεια (Νομαρχία) του Αρχιπελάγους. Στα βιβλία αυτά υπάρχουν πληροφορίες για την Οθωμανική Διοίκηση στα νησιά του Αιγαίου. Καταγράφονται η δομή και τα πρόσωπα της Διοίκησης με παράλληλα στοιχεία γεωγραφίας, δημογραφίας, οικονομίας για κάθε νησί χωριστά. Επέλεξα για δημοσίευση τον προτελευταίο Σαλναμέ του 1303 (γρηγοριανό ημερολόγιο έτη 1885-1886) που εκδόθηκε στην έδρα του Βιλαετίου, τη Χίο, στο τυπογραφείο της Νομαρχίας Αρχιπελάγους. Πρόκειται για βιβλίο μικρού σχήματος, διαστάσεων 17Χ12 cm, 205 σελίδων. Αποτελείται από 2 μέρη που εμπεριέχονται σ’ ένα τόμο με το ελληνικό κείμενο στο πρώτο μέρος και το οθωμανικό στο δεύτερο. Τα Δωδεκάνησα καταγράφονται στις σελίδες 95-118.
Οι πληροφορίες των Σαλναμέδων ήταν σχετικά ασφαλείς και από αυτές κυρίως ενημερώνονταν οι προξενικές Αρχές των ξένων χωρών και οι λοιποί ενδιαφερόμενοι, ενώ οι πληροφορίες των περιηγητών ήταν το μάλλον ή ήττον υποκειμενικές. Ο σκοπός και η προσπάθεια της έκδοσης ήταν να ενημερώσουν εντός και εκτός Αυτοκρατορίας τους ενδιαφερόμενους για το Βιλαέτι του Αρχιπελάγους. 
Οι Σαλναμέδες αποτελούσαν την επίσημη κρατική προσπάθεια, αφού την έκδοση έκανε το ίδιο το κράτος, γι’ αυτό και δεν αποκλείονταν και σκοπιμότητες των Οθωμανών. Παράδειγμα ο αριθμός και η σύσταση του πληθυσμού μπορεί να κρύβει σκοπιμότητες ή παραλείψεις. Έτσι οι νησιώτες έμεναν επιφυλακτικοί σε κάθε προσπάθεια απογραφής των Οθωμανών, γιατί φοβούνταν ότι όλα αυτά μπορεί να αποσκοπούσαν στην αλλαγή του προνομιακού καθεστώτος.
Οι Σαλναμέδες εκδίδονταν αρχικά μόνο στην Κωνσταντινούπολη∙ μετά τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1864 εκδόθηκαν και από τις τοπικές διοικητικές Αρχές των Βιλαετίων. Εκδόθηκαν συνολικά 11 Σαλναμέδες του Αρχιπελάγους μεταξύ των ετών 1876-1887. Ο πρώτος εκδόθηκε το έτος 1876-1877 (έτος εγίρας 1294) και ο τελευταίος το έτος 1886-1877 (έτος εγίρας 1304).
Μέχρι το 1864 τα νησιά του Αρχιπελάγους ανήκαν στη δικαιοδοσία του Οθωμανικού Ναυαρχείου. Ο διοικητής της Ρόδου είχε αρχικά τον τίτλο του «σαντζάκ μπέη» και υπαγόταν στον «καπουδάν πασά», αρχηγό του οθωμανικού στόλου του Αρχιπελάγους, ενώ αργότερα πήρε τον τίτλο του «πασά».
Στη συνέχεια, με τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1864, αυτό άλλαξε και ανέλαβε πολιτική διοίκηση. Όλα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου που ανήκαν στην Οθωμανική Επικράτεια, αποτέλεσαν μια διοικητική περιφέρεια (Βιλαέτι-Vilayet), την Περιφέρεια (Νομαρχία) Νήσων Αρχιπελάγους με διοικητή έναν κυβερνήτη (περιφερειάρχη-“Vali”).
Στην Περιφέρεια Αρχιπελάγους δεν ανήκαν η Θάσος και η αυτόνομη Ηγεμονία της Σάμου. Η Κρήτη επίσης αποτελούσε από μόνη της ξεχωριστό Βιλαέτι. Αντίθετα υπαγόταν η Κύπρος, παρόλο που τη διοίκηση του νησιού είχαν αναλάβει από το 1878 οι Άγγλοι.
Αρχικά η Περιφέρεια είχε έδρα τη Χίο και στη συνέχεια τη Ρόδο, ενώ μετά την κατάληψη της Ρόδου από τους Ιταλούς, η έδρα της Περιφέρειας μεταφέρθηκε για λίγο καιρό στη Μυτιλήνη.
Η Περιφέρεια Νήσων Αρχιπελάγους υποδιαιρούνταν σε: Διοικήσεις (Νομούς) (“Sancak” ή “Livà”) που διοικούνταν από το Μουτασαρρίφη (“Mutasarrif”). Οι Διοικήσεις υποδιαιρούνταν σε Υποδιοικήσεις (“Kaza”) με διοικητή τον Καϊμακάμη και κάθε “Kaza” υποδιαιρούνταν σε Επαρχίες-Καριγιέδες (“Kariye”) και ναχιγιέδες (“Nahiye”) με διοικητή τον Μουδίρη, δηλαδή: Περιφέρεια → Διοίκηση → Υποδιοίκηση → Επαρχία.
Στο τέλος του 19ου αιώνα οι διοικήσεις της Περιφέρειας (Vilayet) Νήσων Αρχιπελάγους ήταν πέντε: 1) της Λήμνου, 2) της Μυτιλήνης, 3) της Χίου, 4) της Ρόδου και 5) της Κύπρου.
Τα Δωδεκάνησα ήταν μοιρασμένα σε δύο διοικήσεις (Νομούς-“Sancak”). Τα νησιά του Βορείου Συγκροτήματος στη Διοίκηση Χίου και τα νησιά του Νοτίου Συγκροτήματος στη Διοίκηση Ρόδου.
Το κάθε νησί είχε τη Δημογεροντία του, που αποτελούνταν από 12 μέλη, τα οποία εκλέγονταν κάθε χρόνο, σε ειδική συνέλευση όλου του ανδρικού πληθυσμού. Από τα εκλεγμένα μέλη ορίζονταν ο Δήμαρχος, ο Ταμίας και ο Γραμματέας. Η Δημογεροντία ασκούσε τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη και την οικονομική εξουσία, παρείχε σε όλους τους κατοίκους δωρεάν την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και τα φάρμακα και ασκούσε καθήκοντα ειρηνοδικείου, ληξιαρχείου, συμβολαιογραφείου και λιμεναρχείου.

bottom of page